غسل و وضو
. شستن مرتبه دوم دست و صورت به هنگام وضو : احتياط واجب ترك مرتبه دوم است، امّا مرتبه سوم و بيشتر حرام است. ومنظور از مرتبه اوّل آن است كه تمام عضو را بشويد خواه با يك مشت آب باشد يا چندين مشت، هرگاه تمام شد يك مرتبه حساب مى‌شود.
. بالا و پايين بردن النگوو ساعت و مانند آن در وضو: اين كار مانعى ندارد ولى بايد نيّت كند كه از بالا به پايين شسته شود.
. جوهر خودكار : جوهر خودكارهاى معمولى مانع رسيدن آب نيست.
. كرم براى وضو : چنانچه مانع رسيدن آب نباشد اشكالى ندارد. وكرم‌هاى معمولى مانع نيست.
. سرمه براى وضو : در صورتى كه غليظ و مانع رسيدن آب نباشد مانعى ندارد.
. غسل كردن و وضو گرفتن با لاك : در غسل بايد تمام موانع برطرف شود و در وضو انگشتان دست بايد از لاك پاك شود، ولى در انگشتان پا اگر يك انگشت (جز انگشت كوچك) خالى از لاك باشد و بر روى آن مسح بكشند، صحيح است.
. وضو با موى مصنوعى : هرگاه مانع رسيدن آب به بدن نباشد اشكالى ندارد و اگر مانع باشد تنها در صورت ضرورت جايز است و در اين صورت، حكم جبيره دارد مگر اينكه واقعآ كشت حقيقى باشد و جزءِ بدن شود. و در فرض اوّل در صورت تشرّف به حج بايد يك كفّاره براى عمره و يك كفّاره براى حج بدهد.
. كاشت ناخن مصنوعى : هرگاه ضرورتى براى اين كار نباشد آن را ترك كنند و چنانچه ضرورت دارد وامكان جداسازى ناخن‌هاى مصنوعى به هنگام غسل و وضو نباشد، با آن وضو و غسل جبيره اى مى‌گيرند.
. خالكوبى : اگر همراه با تصاوير مبتذل و انحرافى نباشد وبراى بدن ضرر قابل توجّهى نداشته باشد حرام نيست و در هر حال وضو و غسل با آن اشكالى ندارد؛ امّا سزاوار است از اين كار پرهيزشود.
. حكم تاتو لب و ابرو و غسل و وضو با آن : اين كار در صورتى كه آرايش تند محسوب نشود و منشأ فساد نگردد جايز است و در هر حال براى وضو و غسل اشكالى ندارد، زيرا چيزى نيست كه روى پوست را بپوشاند. و اگر روى پوست باشد بايد در صورت امكان به هنگام غسل و وضو برطرف شود.
. استفاده از آب بدون نصب كنتور : اگر اين كار بر خلاف مقرّرات باشد جايز نيست و وضو و غسل با آن اشكال دارد.
. سلسل البول والريح شديد : وظيفه شما آن است كه وضو بگيريد و فوراً مشغول نماز شويد و اگر در وسط نماز چيزى خارج شد اعتنا نكنيد و نمازتان را بخوانيد ان شاءالله صحيح است. حتّى اگر بين دو نماز فاصله زيادى نيندازيد با همان وضو مى‌توانيد هر دو نماز را بخوانيد.
. وضو گرفتن قبل از وقت : اگر وضو را به نيّت نماز واجب بگيرد تنها در صورتى صحيح است كه وقت نماز نزديك باشد. (مثلا 10 تا 15 دقيقه قبل از اذان) امّا در هر زمانى مى‌تواند وضو را به نيّت طهارت بگيرد و با آن نماز بخواند.
. چگونگى مسح بر موى ژل زده : لازم است بيخ موها را كه ژل ندارد مسح كند.
. مانع در وضو و غسل : اگر مانع بسيار كوچك باشد (به اندازه يك عدس) وضو و غسل صحيح است و الّا بايد مانع را برطرف كنند و دوباره وضو بگيرند و در غسل همان قسمت را به نيت غسل زير آب بگيرند (نياز به تكرار غسل نيست) و نمازهايى كه در اين مدت خوانده‌اند را قضا نمايند.
. نيّت در عبادات : لازم نيست نيّت را به زبان بگويد يا از قلب خود بگذراند، همين اندازه كه اگر از او بپرسند چه مى‌كنى بداند، كافى است.
. جبيره تمام عضو : هرگاه جبيره تمام صورت يا تمام يكى از دست‌ها را گرفته باشد بايد بنابراحتياط هم وضو بگيرد و هم تيمّم كند. در غسل نيز همين حكم جارى است.
. وضو و غسل جبيره‌اى : هرگاه زخم يا دمل و شكستگى با پارچه يا گچ يا مانند آن بسته شده است، چنانچه باز كردن آن ضرر و مشقّت ندارد و آب براى آن مضر نيست، بايد آن را باز كند ووضو بگيرد يا غسل كند. در غير اين صورت، اطراف زخم يا شكستگى را بشويد و احتياط مستحب آن است كه روى جبيره را نيز مسح كند و اگر جبيره، نجس است يا نمى‌شود روى آن دستِ تر كشيد، پارچه پاكى بر آن ببندد و دستِ تر روى آن بكشد.
. عوامل جنابت : انسان با دو چيز جُنُب مى‌شود: اوّل جماع (ازپشت يا جلو)، دوم بيرون آمدن منى (در خواب باشد يا بيدارى). وهرگاه جنب شود، بايد براى نماز و كارهايى كه طهارت در آن شرط است غسل كند، البته در مواردى كه نزديكى از پشت انجام شده و منى خارج نشده است علاوه بر غسل بايد براى نماز وضو هم بگيرد.
. ورود به مسجد براى حائض و جنب : رفتن به مسجدالحرام ومسجد پيغمبر 9، هرچند از يك در داخل و از در ديگر خارج شود حرام است و توقّف كردن در مساجد ديگر و داخل شدن در مسجد براى گذاشتن چيزى در آن بر حائض و جنب حرام است امّا اگر از يك در داخل و از در ديگر خارج شود، يا براى برداشتن چيزى برود مانعى ندارد. رفتن به حسينيّه‌اى كه در حكم مسجد نيست مطلقآ اشكالى ندارد.
. لمس كسانى كه به شكل كلمه مقدّس «الله» ايستاده‌اند : نياز به وضو ندارد و ادّله از اين امور منصرف است، هرچند بهتر است مراعات كنند.
. احتلام زنان : هر رطوبتى كه از بانوان خارج شود غسل ندارد، بلكه هرگاه زنان به اوج لذّت جنسى برسند و همزمان رطوبتى از آنها خارج شود (كه غالباً همراه با سستى بدن است) رطوبت مذكور حكم منى دارد و بايد غسل جنابت كنند، امّا در صورت شك وظيفه‌اى ندارند.
. نشانه‌هاى منى : اگر رطوبتى از انسان خارج شود و نداند منى است يا رطوبت ديگر، چنانچه همراه با «جستن» و «شهوت» باشد آن رطوبت حكم منى دارد و اگر اين دو نشانه، يا يكى از آنها را نداشته باشد حكم منى ندارد، ولى در زن و مريض لازم نيست با جستن بيرون آيد بلكه اگر رطوبت هنگامى خارج شود كه به اوج شهوت جنسى رسيده، حكم منى دارد و در صورت يقين به جنابت بايد غسل كند وگرنه تكليفى ندارد.
. استبراءِ از بول : استبرا عمل مستحبّى است كه مردان بعد از بيرون آمدن بول انجام مى‌دهند، به اين ترتيب كه چند مرتبه (حدّاقل سه مرتبه) از بيخ آلت تا بالا دست مى‌كشند و قسمت بالا را چند مرتبه فشار مى‌دهند تا باقيمانده قطرات بول خارج شود. فايده اين كار آن است كه مجرا را از بول پاك مى‌كند، يعنى اگر آب مشكوكى بعد از آن خارج شود پاك است و وضو را هم باطل نمى‌كند، امّا اگر استبراء نكرده بايد وضو را اعاده كند و محل رابشويد.
. استبراءِ از منى : استبرا از منى مخصوص مردان است كه بعد از خروج منى بول مى‌كنند تا ذرّات باقى مانده خارج شود. فايده اين كار آن است كه اگر رطوبت مشكوكى از او خارج شود و نداند منى است يا يكى از آب‌هاى پاك، غسل ندارد و اگر استبرا نكند واحتمال دهد ذرّات منى در مجرى باقى بوده و همراه بول يا رطوبت ديگرى خارج شده، بايد دوباره غسل كند.
. مبطلات غسل : اگر بعد از غسل كارى كند كه سبب وجوب غسل شود (مانند مسّ ميّت يا جنابت) بايد غسل كند. ولى اگر كارى كند كه وضو را باطل مى‌كند كافى است براى نماز و كارهايى كه نياز به وضو دارد وضو بگيرد.
. كفايت يك غسل از تمام غسل‌هايى كه بر ذمّه داشته : اگر بر كسى چند غسل واجب باشد هر گاه يك غسل واجب يا غسل مستحبّى كه با دليل معتبر ثابت شده انجام دهد كفايت مى‌كند،هرچند بقيّه را نيّت نكند.
. كسى كه نمى‌دانسته غسل بر او واجب شده : اگر كسى نمى‌دانسته غسل بر او واجب شده بايد نمازهايى را كه از زمان وجوب غسل تا انجام دادن اوّلين غسل واجب، يا غسل مستحبّى كه با دليل معتبر ثابت شده (مثل غسل جمعه، غسل احرام، غسل شب‌هاى قدر و جز آن) انجام داده قضا كند. اگر نمى‌دانسته جنب يا حائض شده است روزه صحيح است و اگر جنب يا حائض بودن را مى‌دانسته ولى حكم را نمى‌دانسته (كه بايد غسل كند) بايد روزه را قضا كند ولى كفّاره ندارد.
. كسى كه ترتيب را هنگام غسل رعايت نكرده : با توجّه به استحباب رعايت ترتيب، غسل‌هايى كه انجام داده صحيح است، ولى بهتر است از اين پس ترتيب را رعايت كند.
. غسل جنابت در ايّام حيض : با غسل جنابت در ايّام حيض از جنابت پاك مى‌شود. همچنين غسل‌هاى مستحبّى را مى‌تواند انجام دهد، امّا از كارهايى كه بر حائض حرام است بايد بپرهيزد. همچنين مى‌تواند بعد از پاكى، هر دو را نيّت كرده و يك غسل كند.
. شرم از غسل كردن : شرم و حيا مجوّز ترك غسل و اكتفا به تيمّم بدل از غسل نمى‌شود، مگر اينكه درحدّ عسر و حرج باشد. ودر هر حال اگر تا اواخر وقت نماز صبر كند و در زمانى كه وقت براى غسل كردن نيست تيمّم بدل از غسل كند و نمازش را بخواند نمازش صحيح است، هر چند كار خلافى كرده است.
. شك هنگام غسل : اگر در اجزاءِ آن شك كند بايد برگردد ولى اگر بعد از فراغت از آنها باشد اعتبارى ندارد.
. غسل‌هايى كه كفايت از وضو مى‌كند : تمام غسل‌هاى واجب وغسل‌هاى مستحبّى كه با دليل معتبر ثابت شده (مثل غسل جمعه، غسل را حرام، غسل شب‌هاى قدر و جز آن) كفايت از وضو مى‌كند.
. يك غسل با چندين نيّت : اگر چند غسل واجب شده ويا بخواهيد جز غسل‌هاى واجب غسل‌هاى مستحب را هم به‌جا آوريد مى‌توانيد تمام آنها را نيّت كرده و يك غسل بكنيد.
. خشك بودن بدن قبل از غسل : خشك بودن بدن قبل از غسل لازم نيست، بنابراين مى‌توان نخست بدن را شسته و تميز كرد، سپس غسل كرد.
. زمان غسل جمعه : بعد از اذان صبح جمعه تا ظهر روز جمعه است و در مورد قضاى آن روايتى داريم كه تا غروب روز شنبه مى‌توان آن را قضا كرد.[1]
 

[1] . الفقه المنسوب للامام رضا 7، ص 129؛ ميرزاى قمى، ج 1، ص 256.