1. در حدیث نهم از احادیث گذشته، که از هارون بن حمزه الغنوى، از امام صادق(علیه السلام)، نقل شد که اگر شتر مریض خوب شود و شریک سر و پوست را طلب کند، این کار ضرر زدن محسوب مى شود; معلوم است که وقتى به واسطه خوب شدن مرض حیوان، قیمت آن افزایش مى یابد، اگر صرفا سر و پوست را طلب کند چیزى جز قصد ضرر زدن نمى تواند باشد، و ضرر عمدى محسوب مى شود.
2. در قضیه سمره نیز که حضرت فرمودند: «انت رجل مضار» (تو فردى ضرر زننده هستى)، ناظر به همین عمدى بودن ضرر زدن است; و قراین و شواهد حاکى از این است که به واسطه آن عمل، قصدى جز ضرر زدن به شخص انصارى را نداشت.
بنابراین، معناى ضرر زدن عمدى (معناى ششم) نزدیک ترین معنا براى «ضرار» است.
اما احتمال معناى اوّل، که گفته شد به ضرر زدن طرفینى ضرار گفته مى شود، ظاهراً به این خاطر است که ضرار از باب مفاعله است. ولى این معنا صحیح نیست زیرا در هیچ یک از مواردى که ذکر کردیم در این معنا به کار برده نشده.
اما معناى دوم، که گفته شد بمعناى مجازات و تلافى ضرر است، به نظر مى رسد که از معناى اوّل (باب مفاعله) گرفته شده باشد و احتمال ضعیفى است، زیرا در این معنا استعمال نشده است.
اما معناى سوم، که گفته شد به معناى ضرر زدن به واسطه چیزى است که نفعى ندارد، ظاهراً این معنى در بسیارى از موارد از لوازم معناى ضرر زدن عمدى است; بنابراین این معنا را از باب ذکر ملزوم و اراده لازم، مى توان پذیرفت.
اما معناى چهارم، که گفته شد «ضرر» و «ضرار» به یک معنا هستند، نیز به وجهى معناى درستى است زیرا گفتیم که «ضرر» اعم از عمدى و غیر عمدى است; بنابراین در ضرر عمدى، با ضرار هم معنا مى شود.
و اما معناى پنجم، که گفته شد به معناى تنگى است(1); اگر به معناى قرار دادن در حرج و سختى باشد، در مقابل این که «ضرر» به معناى وارد کردن نقص در اموال و انفس باشد، معناى قابل دفاعى نیست، چرا که با موارد استعمال آن در آیات و روایات مطابقت ندارد; همانند قول خداوند که فرمود: (... أَوْ دَیْن غَیْرَ مُضَارّ...) که در این آیه «ضرار» به معنى ضرر زدن مالى به ورثه است به این که وصیتى کند یا اقرار به دِینى کند به جهت این که ورثه از حق شان محروم شوند. و اگر گفته شود که این کار عین قرار دادن در تنگى و سختى است; مى گوییم تمام موارد وارد کردن نقص بر اموال و انفس همینگونه است (پس همین معنا نیز از لوازم آن معنا است).
و هم چنین آیه شریفه: (... وَمَا هُمْ بِضَارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَد...) که به معناى ضرر بر اموال و انفس به کار رفته، چرا که از واضح ترین مصادیق سحر است.
همان گونه که ضرر در آیه شریفه (... وَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ وَلاَ یَنْفَعُهُمْ...) نیز عینا در همین معنا به کار رفته.
علاوه بر آیات مذکور، در روایت پانزدهم نیز گذشت که فرمود: «إن الضرار فى الوصیة من الکبائر»، واضح است که «ضرار» به همین معناى وارد کردن نقص مالى بر غیر استعمال شده است.
در روایت هارون بن حمزة الغنوى (روایت دهم) نیز در مورد ضرر مالى استعمال شده.
خلاصه آن که از قراین فراوانى که از موارد استعمال این کلمه به دست مى آید، استفاده مى شود که «ضرار» به معنى تعمّد در ضرر است. و معانى دیگر که یا ناشى از تطبیق به باب مفاعله بود، و یا از لوازم این معنا بود، چندان قابل اعتماد نیست.

(1). کما ذکره فى القاموس المحیط، ص 550 : «الضرر: الضیق...».