از آثار پربار پيوندى كه قرآن در آغاز، ميان فعّالان اقتصادى و نماز جمعه برقرار ساخت و مواعظ هر روزه پيامبر اكرم(عليه السلام)و اميرمؤمنان على(عليه السلام) و ساير پيشوايان اسلامى به آنها، اين شد كه در كنار بازارهاى اسلامى و مراكز تجارى، آن همه مدرسه هاى علميه و مساجد و كتابخانه ها تأسيس گشت و بسيارى از آنها با اندوخته هاى علمى و معنوى، مظهر امانت، صداقت نظم و تقوا مى شدند و هنگامى كه به كشورهاى ديگر سفر مى كردند، اعمال و رفتار اسلامى آنها بهترين تبليغ عملى براى اسلام بود، چنانكه كشورهايى چون اندونزىو بسيارى از كشورهاى شرق آسيا چون مالزى، برونئى، اندونزى، فيليپين، جاكارتا، سوماترا، ويتنام، كامبوج، تايلند و سواحل آفريقا و همچنين بوسنى و هرزه گوين در اروپا تحت تأثير امانت و درستكارى و اخلاق اسلامى تجّار مسلمان به اسلام گراييدند(1) و مردم همواره با اعتماد بسيار به بازارهاى اسلامى مى رفتند و بازار نه تنها محل مبادله كالا بلكه محل مبادله علم و فرهنگ نيز بود.
به اميد آنكه امروز نيز در سراسر جهان اسلام آن سنّت هاى حسنه، تجديد شود و بازاريان و تجّار، همچون گذشته مظهر علم و اخلاق، و امانت و درستكارى گردند و مُبلّغ عملى اسلام باشند، و از اين طريق غير مسلمين به اسلام گرايش پيدا كنند.
به يقين اگر ما بخواهيم تنها با فرهنگ مادّى غرب، اقتصاد اسلامى را زنده كنيم امكان پذير نيست; بايد از همان طريق كه مسلمين در قرون پيشين، اقتصاد اسلام را نشر دادند وارد شويم تا به نتيجه مطلوب برسيم.
به تعبير ديگر، نمى توان هم فرهنگ بيگانگان را پذيرفت و هم توقّع اجراى كامل برنامه هاى اقتصاد اسلامى داشت. بايد براى اجراى آن فضاسازى مورد نظر اسلام انجام گيرد، تا جامعه اسلامى به سهولت، اقتصاد اسلامى را پذيرا شود; همان گونه كه تحقّق اخلاق اسلامى، سياست و دولت اسلامى، خانواده مورد نظر اسلام و مانند آن نيز با پذيرش فرهنگ هاى بيگانه سخت دشوار و گاه ناممكن است.