شكّى نيست كه اسلام، دين «توسعه» است. توسعه در همه ابعاد زندگى فردى و اجتماعى، مادّى و معنوى مورد نظر اسلام است. اگر در زندگى فردى و امور معنوى مربوط به يك فرد، امام صادق(عليه السلام)مى فرمايد: «من استوى يَوْماهُ فهو مغبونٌ; كسى كه دو روزش يكسان باشد و رشد و پيشرفتى نداشته باشد، مغبون است».(1) روشن است جامعه اى كه حالت ايستايى پيدا كند و امروزش از ديروز بهتر نباشد و به عزّت و سربلندى بيشتر و بهترى نرسد مغبون خواهد بود; سربلندى و عزّتى كه متوقف بر گسترش آبادانى و توسعه در علوم و فنون و فناورى هاى مختلف است و زاهد اسلامى نمى تواند به آن بى توجّه باشد خصوصاً با تأكيد قرآن كريم در اين زمينه كه مى فرمايد: «(هُوَ أَنشَأَكُمْ مِّنَ الاَْرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا); او (خدا) شما را از زمين (از خاك) پديد آورد و آبادانى آن را از شما خواسته است».(2)
همچنين قرآن مى فرمايد: «(هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الاَْرْضَ ذَلُولا فَامْشُوا فِى مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِّزْقِهِ); او كسى است كه زمين را براى شما رام كرد، پس بر شانه هاى زمين راه برويد (و آن را آباد كنيد) و از روزى هاى پروردگار بخوريد».(3)
هر چند خداوند زمين را رام بشر قرار داد كه به راحتى از آن استفاده كند; ولى تعبير به (فَامْشُوا فِى مَنَاكِبِهَا) مى رساند كه «تا گامى بر نداريد و تلاشى نكنيد، بهره اى از روزى هاى زمين نخواهيد داشت».(4)
در واقع امر به تلاش و قدم گذاشتن بر روى شانه هاى زمين، فرمان به كوشش براى بهره گيرى از مواهب زمينى است كه خدا در اختيار ما نهاد.
اميرمؤمنان در منشور معروف خود به مالك اشتر ـ كه نام «منشور سياست و توسعه و سازندگى» برازنده آن است ـ از جمله از امورى كه در صدر آن به مالك اشتر فرمان مى دهد آبادساختن شهرهاست: «... و عمارة بلادها».(5)
در ضمن همين فرمان آمده است:
«... وَلْيَكُن نَظَرُك في عِمارة الاْرض أبلغ مِنْ نظرك فِى اسْتجلابِ الْخَراج، لأنّ ذلك لا يُدْرك إلاّ بِالْعِمارة; بايد انديشه ات در آبادسازى زمين از تدبيرت در
جمع آورى ماليات بيشتر باشد، زيرا ماليات جز با آباد كردن زمين به دست نمى آيد».
از رهنمودهاى فوق استفاده مى شود كه هيچ مسلمانى نمى تواند نسبت به بهره بردارى صحيح از خزائن و نهفته هاى دل زمين و آبادى شهرها بى توجه باشد و در اين خصوص زهدپيشگى خود را (زهد به معناى تحريف شده اش را) بهانه قرار دهد.

(1) . همان، ج 68، ص 173، ح 5.
(2) . هود، آيه 61.
(3) . ملك، آيه 15 .
(4) . ر.ك: تفسير نمونه، ج 24، ص 338 (ذيل تفسير آيه شريفه).
(5) . نهج البلاغه، نامه 53.