«زكات» در اسلام از جايگاه بسيار ممتازى برخوردار است. قرآن كريم كراراً از موضوع زكات و لزوم توجه به آن سخن به ميان آورده و آن را عامل تطهير و پاك سازى روح و جان انسان ها معرفى كرده است.(1)
در روايتى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: زكات به منزله پلى براى اسلام است (كه بايد از آن عبور كرد و به حقيقت اسلام رسيد): «الزكاة قنطرة الإسلام».(2)
برابر روايات، پرداخت زكات معيار ديندارى شمرده شده است. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديثى فرمود: «يا علىّ من منع قيراطاً من زكاة ماله فليس بمؤمن ولا مسلم ولا كرامةَ له; يا على! هر كس حتى اگر قيراطى (يك بيستم درهم) از زكات مالش را نپردازد مؤمن و مسلمان نيست و احترام و حرمتى ندارد».(3)
حفظ جان و ناموس مسلمانان، و توسعه و ترقى جامعه اسلامى از جمله حكمت هاى وجوب زكات است كه در روايات به آن اشاره شده است.
در حديث جامع و پرمعنايى از امام صادق(عليه السلام)مى خوانيم: «بها حقنوا دمائهم; مسلمانان با پرداخت زكات خون هايشان را حفظ كردند».(4)
اسلام براى زكات نصاب قرار داده است كه به مال كمتر از مقدار نصاب، زكات تعلق نمى گيرد.
اگر كسى مالك يكى از موارد تعلق زكات باشد يك زكات مى دهد و اگر مالك اقلام بيشترى باشد، به تعداد آنها لازم است زكات بپردازد و اگر اين اقلام از مخارج سالش اضافه آيد خمس نيز به آن تعلق مى گيرد و اين قانون تعديل و كنترل بر درآمدها همچنان اعمال مى گردد; يعنى هر چه شخص از اقلام بيشترى برخوردار باشد، خمس و زكات بيشترى خواهد پرداخت.
روشن است عمل به اين مقرّرات دقيق، جداى از رفع نيازهاى اقشار كم درآمد جامعه، از انباشته شدن فوق العاده ثروت در دست اغنياء پيش گيرى مى كند.