در نظام اقتصادى اسلام مسئله رعايت عدل و انصاف در معاملات، مورد توجه جدى قرار گرفته است; از جمله كم فروشى يكى از بزرگترين گناهان شمرده شده و كم فروشان به عذاب شديد الهى تهديد شده اند. در قرآن مجيد مى خوانيم:
«(وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ * الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ * وَإِذَا كالُوهُمْ أَوْ وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ); واى بر كم فروشان، آنان كه هنگامى كه مى خواهند براى خود كيل كنند حق خود را به طور كامل مى گيرند; اما زمانى كه مى خواهند براى ديگران كيل يا وزن كنند كم مى گذارند».(1)
قرآن با اشاره به فلسفه حرمت كم فروشى مى فرمايد: كم فروشى از عوامل فساد در زمين است; در داستان شعيب آنجا كه قوم خود را مخاطب ساخته، مى خوانيم: «(أَوْفُوا الْكَيْلَ وَلاَ تَكُونُوا مِنْ الْمُخْسِرِينَ * وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ * وَلاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلاَ تَعْثَوْا فِى الاَْرْضِ مُفْسِدِينَ); حق پيمانه را ادا كنيد و ديگران را به خسارت ميفكنيد. با ترازوى صحيح وزن كنيد و حق مردم را كم نگذاريد و در زمين فساد نكنيد».(2)
نكته قابل توجه اينكه تعبير به (وَلاَ تَعْثَوْا فِى الاَْرْضِ مُفْسِدِينَ) اشاره به اين مطلب است كه تطفيف موجب فساد است، چه اينكه باعث به هم خوردن تعادل اقتصادى است و نوعى سرقت در اموال ديگران محسوب مى شود.
مبارزه اسلام در مورد معاملات عادلانه، به نهى از تطفيف و كم فروشى محدود نمى شود، بلكه اسلام قيمت هاى ظالمانه و توأم با اجحاف را نيز نوعى خروج از عدالت مى داند.
اميرمؤمنان على(عليه السلام) در اين باره از قول رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل مى كند كه فرمودند: «وليكن البيع بيعاً سمحاً بموازين عدل وأسعار لاتجحف بالفريقين من البائع والمبتاع; خريد و فروش بايد با سهولت و آسانى باشد و قيمت ها بر محور عدل و انصاف تعيين گردد به گونه اى كه به هيچ يك از دو طرف معامله اجحاف نشود».(3)
در حديثى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «إنّ الله يحبّ سمحَ البيع، سمح الشراء، سمح القضاء; خداوند آسان گيرى در امر خريد و فروش و داورى را دوست مى دارد».(4)
روشن است كه رعايت اين موازين تا چه ميزان مى تواند در جلوگيرى از تمركز ثروتها مؤثر باشد.