«حداكثرسازى سود با حداقل هزينه» هدف نهايى و اصلى فعاليت هاى توليدى در نظام سرمايه دارى است. در اين نظام هر كارى كه به سود بيشتر بيانجامد، هر چند مفاسد اجتماعى يا تخريب محيط زيست و يا حتى نابودى انسان ها را در پى
داشته باشد، توليد مى شود، لذا توليد سلاح هاى ميكربى، شيميايى، مواد مخدر و مشروبات الكلى در اين نظام اقتصادى، مورد توجه است و در نظام اقتصاد سرمايه دارى عملا دنبال مى شود.
ولى اسلام ضمن پذيرش انگيزه هاى طبيعى و مادىِ انسان در به دست آوردن درآمد بيشتر، مى كوشد تا تمايلات سودجويانه بشر را هماهنگ با فطرت به سوى رشد و تعالىِ اخلاقى و معنوى سوق دهد و آدمى را افزون بر تشويق به كسب درآمد بيشتر، به سوى كسب مكارم اخلاقى و كمالات انسانى جهت دهد. مكتب اسلام با ايجاد پيوند ميان اين دو انگيزه، در واقع به رشد مادى و معنوى انسان توجه كرده و هر دو بُعدِ انسان را در نظر گرفته است، و به يك معنا اهداف مادى را در طول هدف معنوى; يعنى قرب الهى، قرار داده است.
لذا توليدى كه به دورىِ انسان از خداوند منتهى شود در اين نظام جايى ندارد، چنانكه فعاليت هاى اقتصادىِ بدون سود مشروع نيز در آن نيست.(1)
در اين نگاه، مولّد حقيقى، خداوند متعال است: «(أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ); آيا شما زارع هستيد (و گياهان و دانه ها را مى رويانيد) يا ما چنين مى كنيم؟».(2)
انسان در اين ديدگاه به عنوان آماده كننده مقدمات توليد، نه ايجاد كننده، به مولد حقيقى توجه كرده و در مسير رضاى او و قرب به او گام بر مى دارد، لذا هدف توليد در اين مكتب، افزون بر تأمين نيازهاى شخصى فرد و جامعه، و رسيدن به زندگانى شرافتمندانه دنيوى; دستيابى به رحمت بى پايان خداوند در جهان ديگر است.
قرآن در اين زمينه مى فرمايد: «(وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللهُ الدَّارَ الاْخِرَةَ وَلاَ تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا); و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهره ات را از دنيا فراموش مكن».(3)
اين است كه قرآن كريم، ذيل آياتى كه عوامل توليد را مى شمارد و انسان ها را به آن ترغيب مى كند، با جمله (لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ) بر اين هدف نهايى انگشت مى گذارد; چنان كه مى خوانيم: (اللهُ الَّذِى سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِىَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ).(4)
بديهى است توجه به اين هدف عالى، تنها اثرگذار براى زندگى جهان ديگر نيست، بلكه زندگى اين جهان را نيز دگرگون مى سازد، زيرا كسى كه به فعاليت هاى اقتصادى از اين نظر نگاه مى كند هرگز به سراغ سودهاى كلان ناشى از توليد و توزيع
سلاح هاى مرگبار و مواد زيانبار نمى رود و اقتصاد، چهره انسانى و سالم به خود مى گيرد كه شرح آن خواهد آمد.
شايان ذكر است هر چند «قرب الهى» هدف نهايى توليد در اقتصاد اسلامى است; ولى اين هدف، اهداف ميانى ديگر را نفى نمى كند، بلكه آن اهداف ميانى نوعى مقدمه براى رسيدن به هدف نهايى محسوب مى شود. حتى در اسلام، توليد، تنها با انگيزه مادى، بدون در نظر گرفتن هدف نهايى (قرب الهى) نيز در محدوده توليدات مجاز، تحريم نشده است، زيرا نمى توان از همه مردم چنين توقع داشت كه تنها با انگيزه هاى الهى و معنوى به توليد و كار بپردازند، از اين رو در نگاه اسلام، انگيزه هاى مادى نيز به عنوان اهداف ميانى، از جايگاه خاصى برخوردارند كه اهم آنها عبارتند از:

(1) . ر.ك: شاخص هاى توسعه اقتصادى از ديدگاه اسلام، ص 100-101 .
(2) . واقعه، آيه 64 .
(3) . قصص، آيه 77 .
(4) . جاثيه، آيه 12 .