از انواع فقر ممدوح آن است كه زمامداران اسلامى براى همدردى و همگامى با قشرهاى نيازمند جامعه، كمتر از مواهب طبيعى بهره گيرند و زندگى زاهدانه اى را برگزينند.
گفته شده كه حضرت يوسف(عليه السلام) در سال هاى قحطى به خود گرسنگى مى داد. به او گفتند: «أتجوع و أنت على خزائن مصر; با آنكه بيت المال مصر در اختيار توست، به خود گرسنگى مى دهى؟». پاسخ داد: «أخاف أن أشبع فأنسى الجياع; مى ترسم اگر سير باشم، گرسنگان را فراموش كنم».(1)
اميرمؤمنان على(عليه السلام) نيز در عبارت معروف خود فرمود: «إنّ الله فرض على ائمّة العدل أن يقدّروا أنفسهم بضعفة الناس كيلا يتبيّغ بالفقير فقرُه; به يقين خداوند بر پيشوايان عادل واجب فرموده كه خود را با مردم تهيدست برابر قرار دهند، تا تهيدستى بر نيازمندان سنگينى نكند و آنان را از پاى در نياورد».(2)
* * *
نقطه مقابل فقر به معناى معروف آن، غنا به معناى برخوردارى از امكانات لازم براى زندگى، توأم با رعايت اصول و آلوده نشدن به زندگى اشرافى و انواع گناهان است كه دامن بسيارى از ثروتمندان را مى گيرد.
غنا به اين معنا پسنديده و مورد ستايش اسلام است و رواياتى كه در مذمت فقر و ستايش از مال و مانند آن آمده، ناظر به اين مورد است. به ويژه هنگامى كه در مقياس جامعه و كشور اسلامى در نظر گرفته شود، مفهوم عالى تر و روشن ترى پيدا مى كند و روايات عصر حضرت مهدى ـ كه بيان شد ـ ناظر به اين مسئله است.
در سفارش اميرمؤمنان به مالك اشتر نيز به جمع آورى ماليات و عمارت و آبادانى شهرها سفارش شده است: «جباية خراجها... و عمارة بلادها».(3)
در همين عهد نامه خطاب به مالك اشتر آمده است: «وَلْيَكُنْ نظرك في عمارة الأرض أبلغ من نظرك في استجلاب الخراج، لأنّ ذلك لايُدرك إلاّ بالعمارة; بايد انديشه ات در آبادسازى زمين از تدبيرت در جمع آورى ماليات بيشتر باشد، زيرا ماليات جز با آبادكردن زمين به دست نمى آيد».(4)
در واقع غناى جامعه اسلامى سبب سربلندى و عزّت در برابر غيرمسلمانان است و از سلطه فرهنگى و سياسى آنان بر بلاد اسلامى جلوگيرى مى كند. به يقين چنين غنا و توانگرى و ثروتى پسنديده و مورد تأكيد اسلام است و حتّى سبب جلب توجه غيرمسلمانان به جامعه اسلامى و موجب آشنايى با اسلام و در نتيجه پيشرفت مكتب خواهد شد.

(1) . شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 11، ص 237 .
(2) . نهج البلاغه، خطبه 209 .
(3) . همان، نامه 53 .
(4) . همان.