شاید بهترین راه براى پاسخ به تمام ایراداتى که در بحث معجزات مى شود، این است که حقیقت اعجاز را که ما به آن ایمان داریم و از آن دفاع مى کنیم تشریح نماییم تا خود به خود پاسخ ایرادات داده شود.
به طور اجمال معجزه انجام یک عمل «غیر معقول» و «نشدنى» و «غیر عملى» و «معلول بودن علت»نیست بلکه «معجزه عبارت از عمل خارق العاده اى است که انجام آن از قدرت افراد عادى بیرون باشد و جز به اتکاى یک نیروى ما فوق طبیعى امکان پذیر نباشد.
مثلا سخن گفتن یک نوزاد چند روزه موضوع محال و غیر مقولى نیست، ولى مسلّماً از قدرت افراد انسان عادى بیرون است، امّا به اتکاى یک قدرت ماوراى طبیعى که زبان و اعصاب و مغز نوزاد را آن چنان نیرو بخشد که قدرت بر اداى کلمات و حروف و جمله بندى داشته باشد کاملا ممکن است همچنین قیام فردى درس نخوانده، از یک محیط عقب افتاده و نیمه وحشى و آوردن یک آیین پاک با یک سلسله احکام و قوانین عالى و عمیق، و به وجود آوردن یک تمدّن خیره کننده و ریشه دار، از حدود توانایى انسان معمولى بیرون است، امّا به اتکاى یک قدرت مافوق طبیعى کاملا ممکن مى باشد.
روى هم رفته هر «معجزه» باید داراى شرایط و امتیازات زیر باشد:
1ـ معجزه باید از نظر عقل و علم، امر معقول و ممکنى باشد.
2ـ باید یک عمل خارق العاده باشد که هیچ فرد انسانى حتى نوابغ جهان، و همچنین مرتاضان قادر به انجام آن به اتکاى نیروى بشرى نباشند.
3ـ آورنده معجزه با کمال اطمینان و قدرت از تمام انسان ها و متفکّران و نوابغ جهان دعوت براى «مقابله به مثل» بکند و همه را از انجام آن عاجز بداند.
4ـ معجزه از نظر زمان، مکان، کیفیت، نوع و سائر شرایط محدود به هیچ حدى نیست، یعنى در هر گونه شرایط و در هر وضع و کیفیت امکان پذیر است، زیرا از نیروى لایزال و نامحدود خداوند سرچشمه مى گیرد، و از همین جا یکى از فرقهاى اساسى میان «معجزات» و «سائر خارق عاداتى» که از مرتاضان و امثال آنها سر مى زند روشن مى شود. زیرا هر مرتاضى عمل خارق العاده خود رادر شرایط خاص و به کیفیت معیّنى انجام مى دهد، چون از نیروى محدود بشرى سرچشمه مى گیرد، و ممکن نیست که او قادر به انجام هر خارق عادتى به هر کیفیت و در هر نوع شرایطى باشد، خود مرتاضان نیز مدّعى چنین قدرتى نیستند. (دقّت کنید)
5ـ آورنده معجزه، هرگز در برابر رقیب خود شکست نمى خورد، و اگر شکست بخورد، مى فهمیم عمل او معجزه نبوده است، زیرا نیروى لایزال و نامحدود الهى غیر قابل شکست است، از این جا فرق دیگرى میان خارق عادات بشرى و معجزات پیامران به دست مى آید.
6ـ معجزه یک معلول بدون علّت نیست، زیرا معلول بدون علّت عقلا محال است بلکه معجزه به نوبه خود معلول علتى است، یک علت غیر عادى و غیر مافوق طبیعى که تسلّط بر آن از قدرت انسان عادى خارج است.
7ـ معجزه حتماً داراى هدف خاص تربیتى است و به عنوان سند زنده اى براى اثبات ارتباط آورنده آن، به جهان ماوراى طبیعت، و مبدأ جهان هستى است و چنان نیست که یک نفر بنشیند به هوس خود، با مردم هوسبازى که دور او جمع شده اند کلافه علل و معلول عادى جهان طبیعت را به هم بریزد و بازیچه خود سازد و هر کارى که آنها مى خواهند و هوس دارند انجام دهد و به همین دلیل معجزات تنها در موارد استثنایى صورت مى گیرد.
این معرفى اجمالى از معناى «معجزه» مقدّمه اى براى بحث هاى مختلف اعجاز قرآن و بررسى جنبه هاى گوناگونى است که با صراحت گواهى مى دهد این کتاب بزرگ یک کتاب آسمانى است و ساخته مغز بشر نیست و آورنده آن پیامبر خداست.
