نوشته های تاریخی که ما را نسبت به ادوار گذشته آشنا می سازد عمرش بسیار محدود است و از چند هزار سال تجاوز نمیکند.
در حالیکه ـ بعقیده دانشمندان ـ جانداران و گیاهان از چند صد میلیون سال پیش در روی زمین پیدا شده اند.
شاید در یکهزار میلیون سال قبل، مطلقاً جانور و گیاهی در روی زمین وجود نداشت؛ اما از آن زمان باین طرف کم کم حیات در روی زمین بصورت بسیار مرموزی آغاز گردید.
دانشمندان حیوانشناس عقیده دارند تقریباً 60 ملیون سال قبل پستانداران روی زمین را جولانگان خود ساختند و بر آن حکومت می کردند، ولی تاریخ پیدایش انسان از چند میلیون سال تجاوز نمیکند.
کسی چه میداند که در این صدها میلیون سال، این مدت فوق العاده طولانی و پر حادثه، چه بر زمین گذشته، و چه حوادث حیرت زائی روی داده، چه جانوران و گیاهان عجیبی ظاهر شدند،و بر اثر چه عواملی عده ای از آنها راه دیار نیستی را در پیش گرفتند و عده ای باقی ماندند.
معمای حیات و زندگی در روی زمین از شگفت انگیزترین و در عین حال پیچیده ترین معماهای عالم هستی است. و آنقدر سؤالهای بلاجواب در این قسمت دانشمندان دارند که حساب ندارد.
البته جای تعجب هم نیست، چیزی که ریشه های آن در تاریخ صدها میلیون سال قبل فرو رفته؛برای کسانیکه تاریخ ضبط شدة آنها از چند هزار سال تجاوز نمی کند چگونه ممکن است کاملاً مفهوم باشد.
ولی در اینجا «سنگها» آری سنگها، بکمک ما می شتابند و با ما سخن میگویند، شبحی پر معنی از تاریخ پر ماجرای گذشته در اختیار ما می گذارد.
این کوههای زمخت؛ این تخته سنگها بظاهر بی مصرف و خاموش بیان عجیبی دارند، و تاریخچه حوادث صدها میلیون سال قبل را کم و بیش بطرز جالبی برای ما بازگو میکنند، اگر ما بزبان آنها کاملاً آشنا شویم بسیار چیزها از آنها میآموزیم.
همة ما نام «سنگواره» یا «فسیل» را شنیده ایم، همانطور که از اسمش پیداست عبارت از قطعات سنگی است ولی نه یک سنگ ساده بلکه سنگهائی آهکی که آثار جانداران و گیاهان گذشته را با «امانت کامل»در خود حفظ کرده است جانوری در میان گل آهکی گرفتار و مدفون شده، و آب آهک بآن راه یافته، استخوانهای آنرا تدریجاً خورده و خود بجای آن نشسته و رسوباتی از خود بجای گذشته و متحجر شده است. در نتیجه همان قیافه حشره، جانور و گیاه (اما بصورت سنگ) باقیمانده است.(11)
این سنگواره گاهی متعلق بصدها میلیون سال قبل است، و عمر آنها را با توجه باین که در چه طبقه ای از طبقات زمین و در چه نقطه ای قرار گرفته است می توان بطور تخمین بدست آورد.
امروز در دنیا هزاران نفر دانشمند این سنگواره ها را بعنوان کتابهای مستند دربارة تاریخ علوم طبیعی مورد مطالعه قرار میدهند و گوشه ای از معماهای حیات و زندگی را به وسیله آن حل می کنند.
از مطالعة این سنگوارها چنین بر می آید که انواع بیشماری از حیوانات و جانورانی که امروز به نظر ما بسیار عجیب الخلقه می باشند در نقاط مختلف جهان زندگی داشتند که هر کدام بعلل گوناگونی برافتادند و این صحنه را بدیگران واگذار کردند.
جانوران و گیاهانی که هر کدام درس جدیدی از «تنوع حیات و زندگی» و نشانة تازه ای از علم نا محدود و قدرت بی پایان آفریدگار جهان محسوب می گردید، که مطالعة حالات آنها اعجاب هر انسانی را برمی انگیزد و در برابر آن مبدء بزرگ عالم هستی به تسلیم و خضوع وامیدارد.
در اینجا یک نمونه از این حیوانات افسانه ای را که دانشمندان امروز در کاوشهای علمی خود بآن پی برده اند از نظر می گذرانیم.
11 ـ البته سنگواده ها اقسام مختلفی دارند و آنچه در بالا ذکر شد یکی از اشکال معروف آنست.
