نمیدانم هرگز بچاپخانه سر زده اید یا نه؟ در این چاپخانه های معمولی تعداد زیادی حروف مجزا دیده میشود که بر قطعات مخصوص سرب نقش شده است و هر دسته از آنها را در خانه های کوچکی ریخته اند که آنها را «گارسه» میگویند.
حروفچین ها برای ساختن یک کلمه، حروف مختلف آنرا از گارسه ها بر میدارند و کنار هم میگذارند، مثلاً برای چیدن کلمة «خوب» «خ» و «و» و «ب» را پهلوی هم میچینند، سپس کلمات را پهلوی هم چیده وسطرها و صفحات را تشکیل میدهند و زیر ماشین چاپ قرار داده و از روی آن چاپ میکنند.
حال فرض کنید یک حروفچین بیسواد داشته باشیم و بخواهیم دو کلمة «انسان بیدار» که مجموعاً ده حرف دارد برای ما بچیند، البته او نمیتواند از روی فکر و شعور هر یک از اینحروف ده گانه را منظماً از خانه های مخصوص آن بردارد؛ و بطور منظم در جای خود قرار دهد.
او باید در این راه فقط از تصادف استفاده کند، یعنی همینطور دست در خانه ها ببرد شاید از روی تصادف و اتفاق این نظم مورد نظر بعمل آید و کلمة «انسان بیدار» درست چیده شود.
اکنون اگر میل داشته باشیدحساب کنیم و ببینیم احتمال صحیح تصادفی این موضوع در میان چند احتمال قرار دارد، یعنی در میان چند احتمال غلط این یک احتمال صحیح ممکن است پیدا شود (ضمنا در نظر داشته باشید که تعداد خانه های حروف بیشتر از 50 خانه است زیرا علاوه بر 32 حرف مفرد الفباء تعداد زیادی از حرفهای اول و وسط و آخر به آن ضمیمه میشود ولی ما فعلاً فرض میکنیم تعداد آنها بیش از 50 نباشد).
تصدیق میکنید احتمال قرار گرفتن الف مفرد در اول، یک احتمال از پنجاه احتمال است؛ یعنی در میان پنجاه احتمال یک احتمال صحیح وجود دارد وآن اینکه تصادفا دست حروفچین بیسواد، بخانة الف مفرد دراز شود، و آنرا بردارد و در اول قرار دهد.
ولی اگر حرفهای اول و دوم «انسان» را در نظر بگیریم، احتمال تصادفی صحیح آن خیلی مشکلتر است، زیرا درست یک احتمال از 2500 احتمال است 2500/1 = 50/1 × 50/1 چرا؟
زیرا در مقابل هر یک از پنجاه احتمال حرف اول، پنجاه احتمال از حرف دوم قرار دارد که مجموعا دو هزار و پانصد احتمال میشود. و در میان، یک احتمال صحیح بیشتر نیست و آن اینکه الف مفرد در اول و نون اول (نـ) بعد از آن قرار گیرد، و اگر بهمین ترتیب جلو برویم احتمال صحیح قرار گرفتن این ده حرف از مجرای تصادف، یک احتمال از صد میلیون میلیارد احتمال است! (تقریبا) یعنی از میان صد میلیون میلیارد احتمال فقط یکی از آنها صحیح و باقی همه غلط است!
