دانشمندان و علما همانند خورشید،(1) همواره مشغول افاضه و نورافشانى هستند، و زمان و مکان مانع کار و فعالیّت و تعلیم و تربیت آنها نیست و در مسیر تبلیغ و ترویج آیین اسلام و تبیین احکام الهى، ایّام تحصیل و تعطیل براى این بزرگان تفاوتى ندارد; بلکه تفاوت تعطیلات و تحصیلات تنها در نوع کار است، امّا اصل کار هرگز تعطیل بردار نیست.(2) همان طور که سفر و حضر، حتى تبعیدگاه و زندان، نیز براى آنها تفاوتى ندارد و مانع کار و فعالیّت آنان نمى شود.

مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمى مکارم شیرازى(مدّظلّه) از جمله این دانشمندان بزرگ و علماى پرتلاش است که هیچ چیز مانع از تحقیق، تدریس، تألیف، مذاکرات علمى، پاسخ به سؤالات شرعى و علمى، حلّ مشکلات جوانان و طلاّب و... ایشان نمى شود; به گونه اى که فعالیّت هاى علمى معظّم له در ایام تبعید یا سفرهاى زیارتى، دیگران را به اعجاب وامى دارد.

از جمله برکات سفر معظّم له به شهر مقدّس مشهد ـ که هر ساله در فصل تابستان انجام مى گیرد ـ جلسه درس خارج فقه معظّم له مى باشد، که در کنار مرقد پربرکت ثامن الائمه حضرت على بن موسى الرضا(علیهما السلام) در مسجد گوهرشاد برگزار مى شود و استاد به بررسى «مسائل مستحدثه» مى پردازند و عدّه زیادى از طلاب و فضلاى حوزه علمیه مشهد مقدّس، علیرغم خستگى سال تحصیلى، مشتاقانه همچون پروانه برگرد شمع وجود استاد مى چرخند و با جدّیت در درس معظّم له حاضر و از خرمن علمش خوشه ها مى چینند.

نوشتار حاضر محصول سلسله مباحث استاد ارجمند، درباره احکام رباى قرضى و مسائل بانکدارى است; که در تابستان سال 1376 در مشهد مقدّس ایراد فرمودند و خداوند منّان به این حقیر توفیق داد که در درس معظّم له شرکت و آنها را یادداشت نموده و سپس تنظیم نمایم و مآخذى که احیاناً گفته نمى شد را بیابم و بعضى از توضیحات را بر آن بیفزایم و سپس به نظر استاد برسانم.(3)

و از آنجا که از استاد معظّم مرتب تقاضاى انتشار این مباحث مى شد، امر فرمودند که مباحث مذکور به شکل کنونى گردآورى و منتشر شود.

(رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّآ إِنَّکَ اَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ).(4)

قم ـ حوزه مقدسه علمیّه

ابوالقاسم علیان نژادى

20/5/76

1. در بعضى از روایات اشاره اى به این معنا شده است; از جمله در روایاتى که در کتاب میزان الحکمه، ج 9، ص 52، حرف میم، کلمه مثل نقل شده، آمده است که: مَثل علما و دانشمندان در زمین همانند مثل ستارگان در آسمان است که از نور ستارگان در تاریکى هاى دریا و بیابان استفاده مى شود.
2. متأسفانه در غالب مراکز علمى قدیم و جدید، ایام تعطیلات بسیار زیاد شده است و گاهى تعطیلات بیشتر از ایّام تحصیلى است، که باید زعماى حوزه ها و دانشگاه ها با همکارى اساتید و فضلا، در این مورد چاره اى بیندیشند.
3. از آنجاکه استاد معظّم نسبت به مسائل علمى و به ویژه مباحث فقهى عنایت خاصى دارند، و این مباحث را با وسواس خاصّى پى گیرى مى کنند، لطف کردند و تمام مباحث را بعد از تنظیم دوباره از نظر گذراندند و در بعضى موارد، اصلاحاتى به عمل آوردند.
4. بقره، آیه 127 .