ماهنامه الکترونیکی خبری - تحلیلی بلیغ (سال هفتم - شماره شصت و چهارم - اردیبهشت 1400)

SiteTitle

صفحه کاربران ویژه - خروج
ورود کاربران ورود کاربران

LoginToSite

SecurityWord:

Username:

Password:

LoginComment LoginComment2 LoginComment3 .
SortBy
 

ماهنامه الکترونیکی خبری - تحلیلی بلیغ (سال هفتم - شماره شصت و چهارم - اردیبهشت 1400)

طلیعه سخن

ماه مبارک رمضان ماه خداست؛ چرا که نزول قرآن كريم براي هدايت و راهنمايي بشر در ظرف وجودی رمضان قرار داده شده است، از این جهت ارزش و جایگاه آن ماه بر تمام ماه‎ هاي ديگر قمري غیر قابل انکار است.

بی شک مبارک بودن ماه رمضان را باید از بُعد زمانی آن مورد توجه قرار داد، به ویژه آنکه مفهوم مبارک در بطن خود مبیّن زیادتی است که همان بسط زمانی است.

لذا همانگونه که در آخرت، زمان به شدت گسترش یافته و در قیامت که تجلی اعظم خداوند به شمار میآید، یک روز آن، ۵۰ هزار سال طول خواهد کشید، شب قدر نیز بر مبنای آیۀ شریفۀ « لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛ شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است» اوج بسط زمانی در ماه مبارک رمضان است.

خداوند همواره تجلّی دارد؛ اما برخی تجلّی ها خاص و در زمان خاص و بر مبنای تکوین محقق می شود که بُعد مکانی تابع آن است، لذا هر چه توحید گرایی انسان در قالب حرکت به سوی خدا بیشتر باشد، زمان بسط خواهد یافت و بالعکس دنیاگرایی و ضعف در توحید، انقباض زمانی را پدید خواهد آورد.

حال در شب قدر تجلّیات الهی به بالاترین انبساط زمانی ممکن می رسد و با این بسط زمانی، خداوند آن را جهت اهدای بالاترین هدیه خود به جهان بشریّت، یعنی «قرآن مجید» برگزید تا آثار و برکات آن در جهان گسترش یابد.

هم چنین نزول ملائکه، نزول برکات، عرضه اعمال بر حجت خدا، آمرزش گناهان، پاداش چند برابری عبادات و کار نیک...همه و همه از اوج تجلیات الهی در بسط زمانی شب قدر نشأت می گیرد.

از سوی دیگر سعۀ وجودی پیامبر(صلی الله علیه و آله) در بسط زمانی ماه مبارک رمضان و شب قدر، عامل نزول دفعی قرآن بر قلب پاک رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله است.

هم چنین سفر معنوی معراج در بسط زمانی ماه مبارک رمضان اتفاق افتاد و اینچنین انبساط زمان در ماه مبارک رمضان و نیز شب قدر، جهان ناسوت را بیش از پیش به عالم ملکوت و دیگر عوالم نزدیک کرد به نحوی که درک آسمانها و عوالم ملکوت توسط پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به «فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى؛ تا آنکه فاصله او (با پیامبر) به اندازه فاصله دو کمان یا کمتر بود» منتهی گردید.

همۀ این مسائل نشان می دهد ارتقای پویایی وجودی و اجتناب از دنیا گرایی و پرهیز از روزمرگی های زمان گذرا و بحران زای ناسوتی، انسان های کامل را به بسط زمانی می رساند و در ادامه فهم زمان های آرامش بخش ملکوت (دارالقرار) در فرآیند سیر و سلوک محقق خواهد شد؛ هم چون بسط زمانی پیامبر(صلی الله علیه و آله) در بعثت و معراج نبوی که در بستر سعۀ وجودی آن حضرت محقق شد و تقرب و نزدیکی زمان ناسوت به زمان ملکوت در قالب بسط زمانی و در ادامه بسط معنایی(تمدن سازی) و (هدایت) جهان بشریت رقم خورد، که اوج بسط معنایی و نشانه شناختی آن، در عصر ظهور تجلّی خواهد کرد.

در حقیقت بسط وجودی، بسط زمانی را ایجاد خواهد کرد، و بسط زمانی، بسط معنایی را، و در ادامه بسط نشانه شناختی، سپس بسط فرهنگی و نیز بسط ارتباطی و در نهایت بسط ارتباطات میان فرهنگی(خطبه میان فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خانه کعبه در زمان ظهور) همه و همه از دغدغه مندی امام خاتم برای هدایت جوامع بشری حکایت دارد که این پروسه به ساختاری دانشی و حِکمی منتهی خواهد شد که تا آن زمان در تاریخ ناسوتی بشر سابقه نداشته است، و اینچنین با بسط معنایی امام شاهد و امام خاتم ، امت شاهد و امت خاتم به پویایی و نشاط خواهد رسید.

بی جهت نیست که بالاترین دعا در شب بسط یافتۀ زمانی یعنی شب قدر، دعا برای امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که سبب انبساط آن شب بزرگ خواهد شد.

در واقع فرشتگان و روح که تقدیرات را به زمین می آورند و امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) که این تقدیرات را امضاء می کنند اسباب بسط زمانی را فراهم می کنند.

حال زمان ناسوت زمان انقباض یافته است و زمان ملکوت منبسط، لیکن به سبب نزدیک شدن زمان ناسوت به زمان عالم ملک و ملکوت در شب قدر، تقدیر مقدرات یک سالۀ هر پدیده در شب قدر تعیین و اندازه گیری می شود.

البته ورود در بسط زمانی ماه مبارک رمضان به نحو عام و بسط زمانی شب قدر به نحو خاص نیازمند پرهیز و تقوا است؛ تا با تحقق اخلاص در دو بُعد اخلاص عملی و فردی، در قالب صورت عملی تقوا و وجه علمی توحید در ماه رمضان، جامعه به سوی حکمت سوق داده می شود.

به تعبیر دیگر فرآیند معرفتی قوس صعود و نزول منبعث از پیوند قرآن صاعِد با قرآن نازل، مردم صالح و جامعه کریمه بوجود می آیند.

آری بهره گیری از قرآن و دعا در بسط زمانی شب قدر با ایجاد تواضع، اخلاص و توحید، حکمت مردم محور و سپس جامعۀ فاضله را شکل خواهد داد.

تصویرسازی

جایگاه اتاق فکر تولید در مانع زدایی

متاسفانه از سوی برخی مسئولان آن حمایت و توجهی که لازم است به بخش تولید شود، دیده نمی شود، باید کارگروه و اتاق فکری تشکیل و علل تعطیلی واحدهای تولیدی آسیب شناسی شود.

 

یَا بْنَ النَّبَأِ الْعَظیمِ

یَا بْنَ الصـِّراطِ الْمُسْتَقیمِ، یَا بْنَ النَّبَأِ الْعَظیمِ، یَا بْنَ مَنْ هُوَ فى اُمِّ الْکِتابِ لَدَى اللهِ عَلِىٌّ حَکیمٌ

اى فرزند راه راست، اى فرزند خبر بزرگ، اى فرزند کسى که در امّ الکتاب نزد خداوندِ برتر و داناست

 

داستان غم انگیز نابودی تولید

امروز تولید، بخاطر بی مهری دولت به واحدهای تولیدی، خام فروشی، اخذ مالیات های ناعادلانه، سیستم بانکی، فشار مضاعف اداره کار بر کارفرمایان و نوسانات شدید ارز از بین رفته است.

 

هویت و حقیقت جمهوری اسلامی

رأی مردم جمهوریت نظام و ارزش های دینی جنبه اسلامیت نظام است، همه باید هم به آرای مردم و هم به ارزش های اسلامی احترام بگذارند و مروج آن باشند و جلوی مخالفت با آن را از طرق عاقلانه بگیرند.

 

خودسازی، شرط ورود به ماه مبارک رمضان

بندگان خاصّ خدا، قبل از ماه رمضان‏ خودسازی می کنند و وارد ماه رمضان‏ می شوند و ماه رمضان‏ آنها، ماه راز و نياز با خدا و ماه خلوت با محبوب است.

 

ضیافت الهی با قلبی بدون کینه

براى ورود در ماه رمضان‏ باید روح و قلبمان را صفا دهيم و كينه ها و حسادت ها و غلّ و غش ها را از روحمان بزداييم تا اينكه نشاط عبادت پيدا كنيم.

 

اهمیت ماه مبارک رمضان در کلام پیامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم

در اهمّيّت اين ماه همين بس كه پيغمبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به شما روى آورده؛ ماهى كه نزد خدا برترين ماه هاست، روزهايش برترين روزها، و شب هايش برترين شب ها، و ساعاتش برترين ساعات است.

 

بهار عبادت

ماه رمضان بهار عبادت است همان طورى كه بهار در جسم انسان نشاط به وجود مى آورد در ماه رمضان هم انسان بر اثر عبادت نشاط روحى پيدا می كند.

یادداشت

١

شرح توصیه های رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم

درباره ماه رمضان از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)

در ميان رواياتى كه در مورد ماه رمضان وارد شده، جامع ترين روايت، حديث معروفى از پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم دربارۀ ماه مبارک رمضان است كه هرچه انسان در مورد آن تعمّق كند مطالب جديدى استفاده مى كند.

٦ توصیه مهم پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم در مراقبت از ماه رمضان

در آخرين جمعه ماه شعبان، پيامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم براى آماده ساختن ياران خود جهت استقبال از ماه مبارك رمضان خطبه ‏اى خواند و اهميت اين ماه را در قالب دستور ها و توصیه های اجتماعى و مردمى و دستور های الهى و سازنده، اینچنین گوشزد نمود:

«وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْ وَ وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَكُمْ... وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ كَمَا يُتَحَنَّنُ عَلَى أَيْتَامِكُمْ؛ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ، وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِكُمْ؛ بر فقرا ومساكينتان تصدّق كنيد و بزرگانتان را اكرام كنيد و بر كوچك ترهايتان ترحّم كنيد... به يتيم هاى مردم محبّت كنيد تا به يتیم هاى شما محبّت كنند، به سوى خدا از گناهانتان توبه كنيد و و دست هايتان را براى دعا در اوقات نماز به درگاهش بلند كنيد».

رمضان و حمایت از فقرا

در ماه مبارك رمضان‏، براى رفع مشكلات اجتماعى‏ علاوه بر اینکه باید از قدرت لايزال الهى استمداد جست‏؛ باید گامی عملی در جهت رفع فقر و نياز نيازمندان برداشت.

 لذا از جمله دستورات اجتماعی در استقبال از ماه مبارک رمضان، این فراز نورانی از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم است که فرمودند: «وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْ؛ بر فقرا ومساكينتان تصدّق كنيد». البته هميشه بايد فكر فقرا و مساكين باشيم، ولى اين يك سفارش مضاعف است.

احترام به بزرگ ترها

آن حضرت در ادامه خطبه، به حفظ حقوق ديگران و مراعات ادب با كليه افراد و نگهدارى مرتب احترام‏ بزرگ ترها دعوت مي نمايد و می فرماید:«وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ؛ بزرگ بداريد بزرگ ترها را»؛ چرا که بزرگ ترها معمولًا تجربه بيشتر و بينش عميق ‏تری دارند و در دوران عمر خويش، منشأ خدمات فراوان ترى شده ‏اند و تمام محاسبات حكم مى‏ كند كه مورد احترام باشند و جوانان و نوجوانان حرمت آنان را نگهدارند. نه اين كه وقتى استقلال فكرى و جسمى پيدا کردند، پدر و مادر را كنار بگذارند، به طورى كه پدر و مادر در خانه سالمندان باشند!

ترحم به کوچک ترها

كوچك‏ ترها چون نورسند و در آغاز زندگى، بايد مورد محبّت قرار گيرند و با دلسوزى كامل پايه‏ هاى سعادتشان به دست بزرگ ترها گذارده شود، لذا نبی مکرم اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «وَ ارْحَمُوا صِغَارَكُمْ؛ و بر كوچك ترهايتان ترحّم كنيد» و اين است راه و رسم يك جامعه انسانى و مترقى.

مهرورزی به یتیمان

در هر اجتماعى بر اثر حوادث گوناگون هميشه كودكان يتيمى وجود دارند كه فراموش كردن آنها نه فقط وضع آنان را به خطر مى‏افكند، بلكه وضع اجتماع را نيز به خطر می اندازد.

لذا يكى از سفارشات پيامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم در خطبه شعبانيّه رسيدگى به يتيمان است: «وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ كَمَا يُتَحَنَّنُ عَلَى أَيْتَامِكُمْ؛به يتيم هاى مردم محبّت كنيد تا به يتیم هاى شما محبّت كنند».

يكى از آثار وضعيّه محبّت به ايتام اين است كه اگر اكرام ايتام مردم كرديد، مردم هم يتيمان شما را اكرام مى كنند كه اين عمل در اين دنيا ثمره اش ديده مى شود.

البته اگر كمك به ايتام‏ به صورت برنامه اى منظّم و سازمان‏دهى شده صورت گيرد، همان گونه كه بعضى از سازمان ‏هاى متكفّلِ كمك به نيازمندان برنامه‏ريزى كرده ‏اند، بى‏شك مفيدتر خواهد بود.

لیکن اگر فرضاً دولت اسلامى بودجه‏ اى كلان داشته باشد و بتواند نياز تمام ايتام را برطرف كند، بازهم مردم نيازمند كمك به يتيمان و مساكين هستند، زيرا در صورت ترك اين كار، چشمه عواطف آن ها از جوشش مى‏افتد. که کلام نورانی پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم نیز مویّد این مدعاست.

چرا ماه رمضان بهار توبه و مغفرت است؟

ماه رمضان‏ بهار عبادت است همان طورى كه بهار در جسم انسان نشاط به وجود مى‏آورد در ماه رمضان هم انسان بايد بر اثر عبادت نشاط روحى پيدا كند و اين ميسّر نيست مگر اينكه انسان قبلًا آمادگى پيدا كند و اين آمادگى در درجه اوّل توبه‏ است.

در حقیقت جرقّه توبه، قلب ظلمت زده‏ انسان را روشن مى‏كند، و در سايه اين نور و روشنايى، انسان از اعمال گذشته دست مى‏شويد، و به سمت خداوند حركت مى كند، لذا رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ؛ از گناهان توبه كنيد». البتّه هميشه بايد توبه كرد ولى بهار توبه ماه مبارك رمضان است.

ماه دعا

دعا در معارف اسلامى جايگاه ويژه اى دارد، و در برخى از زمان‏ ها، مخصوصاً ماه مبارك رمضان‏ تأثير بسزايى دارد؛ و بهترين وسيله قرب الى الله و بهترين رابطه خلق و خالق، دعاست، لذا رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم مردم را به دعا سفارش نموده و فرمودند: «وَارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِكُمْ؛ موقع نماز دست ها را به دعا برداريد».

بنابراين ما بايد به دعا اهميّت دهيم، و براى حلّ مشكلات و معضلات خود و ديگران دعا كنيم، تا در سايه دعا به مقامات عالى برسیم، مخصوصاً در شب ها و روزهايى كه دعا ارزش ويژه ‏اى دارد و تأكيد بيشترى نسبت به آن شده، مانند روزها و شب هاى ماه مبارك رمضان‏.

سخن آخر: (رمضان باید سازنده باشد)

از اين حديث استفاده مى شود كه ماه رمضان بايد سازنده باشد، رمضانی که هم رابطه خلق با خلق و هم رابطه انسان با خالق را مى سازد، در ضمن معلوم مى شود كه اسلام آيين محبّت است.

منابع:

بیانات معظم له سوگندهای پربار قرآنگفتار معصومين علیهم السلام از تو سوال مى كنند 

 

یادداشت

٢

جلوه های رحمت الهی در ماه رمضان

از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله )

ماه رمضان ماه پاکی، تقوا، آمرزش گناهان و ماه رحمت و فضل پروردگار است؛ رحمتی فراگیر و عام که از جهت وسعت رزق و رحمت‏ الهی، همه مخلوقات را شامل مى‏شود. و‏ درهاى غفران و رحمت‏ به روى همه بندگان بدون استثنا گشوده شده است.

معناشناسی رحمت

منظور از «رحمت‏»، همان نعمت‏ هاى مادّى‏ و معنوى الهى است، كه شامل حال انسان مى‏شود. خداوند داراى دو رحمت است: «رحمت‏ عام‏» كه همگان را شامل مى‏شود، و «رحمت خاص» او كه مخصوص اهل ايمان و طاعت است.

رمضان، ضیافت رحمت

ماه مبارك رمضان، ماه ضيافت‏ و ميهمانى خداست، البته ما همیشه مهمان خدا هستیم و تمام زندگانی ما بر سر سفرۀ الطاف پروردگار است.  و به قول شاعر بلندآوازه شيخ مصلح الدين سعدى‏ شيرازى‏

ادیم زمین، سفره عام اوست بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست

آری تمام کرۀ زمین سفرۀ پذیرایی و مهمانی خداست، اما وقتی رسول خدا (صلى الله عليه و آله) در آن حدیث معروف می فرماید: «هُو شَهْرٌ دُعِيتُم فيهِ إلى‏ ضِيافَةِ اللَّه‏؛ ماه رمضان ماهی است که همه دعوت شده اند به مهمانی خدا»، یعنی این یک مهمانی ویژه است.

 خداوند نیز كه ميزبان ما در اين ماه است چون رحمتش بى‏پايان است، هميشه آماده پذيرايى است. و اين ما هستيم كه براى ورود در اين ضيافت باید از طریق صفای روح و قلبمان و زدودن كينه ‏ها و حسادت‏ ها و غلّ و غش ‏ها از روحمان و نشاط در عبادت، آمادگى پيدا كنيم.

در این صورت، پذیرایی ویژه، نعمت های ویژه، برکات و فواید ویژه ای در ماه رمضان، در انتظار ما خواهد بود.

قرآن، باران رحمت

رحمت‏ بيكران خداوند ايجاب مى‏كند كه بندگان را به حال خود رها نكند، و برنامه و راهنما براى آن ها بفرستد، تا در مسير پرپيچ و خم تكامل و سير الى اللَّه آن ها را رهنمون گردد، لذا در ماه رمضان، انواع نعمت ‏ها و مواهب معنوى الهى، همچون باران رحمت بر انسان ها نازل مى‏گردد، كه از همه مهم تر نزول قرآن مجيد، اين مائده بزرگ آسمانى، در اين ماه است.

در حقیقت بهترين پذيرايى خداوند مهربان در اين ماه پربركت، همان «قرآن مجيد» است كه در اين ماه نازل شده و چه ضيافتى بالاتر از اين كه ميزبان، براى ميهمانان خويش كتابى فرو فرستد كه تمام سعادت بشر در آن باشد، و سرچشمه جوشان تمام خيرات و خوبي هاى آدمى گردد.

لذا روايات متعدّدى به تلاوت قرآن مخصوصاً در ماه مبارك رمضان توصيه شده، و فضيلت هاى فراوانى براى آن بيان گرديده است؛ تا آن جا كه ثواب تلاوت يك آيه از اين معجزه الهى در اين ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غير ماه رمضان قرار داده شده است.

خوشا به حال آنان كه آن را با انديشه و تدبّر مى‏خوانند و از زلال معارفش سيراب مى‏شوند، از درياى بيكران تعاليم آن گوهرها بر مى‏گيرند و از بوستان اندرزها و حكمت هايش گل ها مى‏چينند.

روزه و تقرب الهی

سرچشمه اصلى گناهان وسوسه‏ هاى شيطان و ابزار شيطان، هواى نفس است. هنگامى كه به وسيله روزه، شهوات در كنترل عقل در آيند، انسان با اين وسيله دفاعى، از حملات شيطان محفوظ مى‏ماند. در نتیجه روزه انسان را از جهان بهایم به سوى جهان فرشتگان مى‏برد و بر بساط رحمت و قرب خداوند جاى مى‏دهد.

شب قدر، شب رحمت الهی و آمرزش گناهان

ماه رمضان، ماه مغفرت و آمرزش است؛ چراكه درياى لطف و بخشش پروردگار در اين ماه موّاج است، درهاى بهشت برين باز، و درهاى دوزخ بسته، و شياطين در غل و زنجيرند، در هر شب از شب هاى اين ماه، طبق روايتى، هفتادهزار نفر بخشوده مى‏شوند، و در شب قدر که نزول قرآن و نزول بركات و رحمت‏ الهى در آن، سبب مى‏شود از هزار ماه‏ برتر و بالاتر باشد.به تعداد همه كسانى كه در اين ماه مورد بخشش قرار گرفته ‏اند بخشوده خواهند شد؛ مگر كسانى كه ميان آنان و برادر دينى‏شان كينه و عداوتى باشد، كه تا صلح نكنند مورد عفو الهى واقع نمى شوند!

به هر حال شب قدر، شبى است سراسر نور و رحمت و خير و بركت و سلامت و سعادت و بى نظير از هر جهت.

نفس هايتان تسبيح و خوابتان عبادت!

آری ماه رمضان ماه رحمت است، زيرا ماهى است كه اعمال عادى انسان، همچون خواب و تنفّس، ثواب عبادت را دارد تا چه رسد به عبادات و طاعات و نيكى هاى او.

پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) در خطبه معروف شعبانيّه، ماه مبارك رمضان‏ را ماه رحمت‏، ماه مغفرت و ماه بركت شمرده و فرمود:«اى مردم! نفس‏ هاى شما در آن حكم تسبيح را دارد، خواب شما در آن عبادت، عمل شما مقبولِ (درگاه الهى) و دعاى شما در آن مستجاب است»

سخن آخر: (می خواهید به شما بگویم بدبخت کیست؟)

گروهى هستند كه وقتى وارد ماه رمضان شدند خود را مى‏شويند و در حالى كه پاك شده ‏اند از ماه رمضان خارج مى‏شوند. بندگان خاصّ خدا نیز قبل از ماه رمضان خود را مى‏سازند و وارد ماه رمضان مى‏شوند و ماه رمضان آن ها ماه راز و نياز با خدا و ماه خلوت با محبوب است.

اما كسانى كه نه قبل از ماه رمضان خودسازی می کنند و نه در ماه رمضان، مصداق اين جمله مى‏شوند كه رسول خدا(صلى الله عليه و آله) در جمعه آخر ماه شعبان فرمود: «...فَانَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرانَ اللَّهِ في هذَا الشَهْرِ الْعَظِيمِ‏؛ براستى بدبخت كسى است كه در اين ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم گردد».

معبودا! در ماه رحمت‏ ماه رمضان‏، همه ما را مشمول رحمت خاصت قرار داده‏ (آمين‏ يا رب العالمين).

منابع:

١.تفسیر نمونه

٢. مثال هاى زيباى قرآن

 

یادداشت

٣

حکمت های «روزه»

از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله )

هر مسلمانی حق دارد به بحث و بررسى درباره اسرار و فلسفه احكام بپردازد؛ امّا اين سخن به اين معنا نيست هر چه مى ‏خواهد دل تنگمان بگوييم و هر چه به فكرمان رسيد، به نام بازگو کردن فلسفه حكم، مثلاً روزه‏ را منحصراً رژيمى براى لاغر شدن‏ بدانیم؛ چرا که روزه‏، اثر و مزيّت مخصوص خود را دارد و جامع ميان مادّه و معناست.

تزکیه روح، تصفیه جسم

ما مجموعه ‏اى هستيم از جسم و جان و روح و تن، و طبعاً دستورات آسمانى براى تكميل هر دو جنبه است. درباره اثر بهداشتى روزه و تأمين سلامت جسم انسان ‏ها و مصون و محفوظ ماندن از بيمارى‏ هاى گوناگون در حديثى از پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) مى‏خوانيم :«صوموا تصحّوا؛ روزه بگيريد تا سالم باشيد».

از سوی دیگر روزه‏ روح‏ انسان را در قالب «تقوا» لطافت مى‏ بخشد؛ تقوایی الهى که سرچشمه حركت به سوى تمام خوبي ها و نيكي هاست و انسان با احساس مسئولیت در درون خود به سوى اطاعت اوامر الهى و ترك معاصى حرکت می کند، و اینچنین جسم و جان آدمى از آلودگى گناه پاک می شود.

روزه، آزمون اخلاص

تمام عبادات، مشروط به اخلاص و به يك معنا از اسباب خلوص نيت است؛ ولى از آن‏جا كه روزه عبادتى است كه در ظاهر آشكار نيست، تأثير بسيار عمیق ترى در آزمودن اخلاص مردم دارد؛ به تعبير ديگر، تنها خدا از آن آگاه است و تا روزه دار چيزى نگويد كسى از روزه او باخبر نمى ‏شود. ‏

لذا امير مؤمنان على(عليه السلام) در نهج البلاغه هنگامى كه به فلسفه روزه‏ مى ‏رسد چنين مى‏ فرمايد: «... الصِّيامَ ابْتِلاءً لاخلاصِ الْخَلْقِ؛ خداوند روزه را از اين جهت تشريع فرموده كه روح اخلاص‏ در مردم پرورش يابد»!

روزه، عامل نورانیت قلب

كم‏خورى‏ موجب روشنائى نور معرفت در قلب‏ و پرخورى موجب خاموشى آن است، همان نور معرفت فطرى كه خداوند براى تشخيص صلاح و فساد در نهاد هر انسانى قرار داده است.

بر این اساس، هنگامى كه انسان روزه‏ مى گيرد نور و صفاى تازه ‏اى در دل احساس مى‏كند، خود را به نيكي ها نزديك تر، و از زشتي ها و بدي ها دورتر مى بيند،و آمادگى بيشتری براى شنيدن مواعظ در او حاصل می شود.

اينكه در ماه رمضان، قرآن خواندن سفارش شده، علّتش اين است كه در ماه رمضان به سبب روزه‏، قلب انسان صاف شده و آماده پذيرش تلقينات و تبليغات است و قرآن هم بهترين تبليغ است.

روزه، تقویت کننده صبر

گاهى خداوند متعال در قرآن مجيدش وقتى مسئله ‏اى داراى ابعاد مختلف و متنوّع باشد در هرجايى به مناسبت، اشاره به يكى از ابعاد آن مى‏نمايد، مثلًا به تأثير روزه‏ در تقويت روح انسان اشاره كرده، مى‏فرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! از صبر(روزه‏) و نماز كمك بگيريد! (زيرا) خداوند با صابران است!».

صبر آن حالت استقامت و شكيبايى و ايستادگى در جبهه مشكلات است. که در روايات فراوانى به روزه‏ تفسير شده است؛ بلكه ذكر روزه به عنوان يك مصداق بارز و روشن آن است، زيرا انسان در پرتو اين عبادت بزرگ اراده ‏اى نيرومند و ايمانى استوار پيدا مى‏كند و حاكميت عقلش بر هوس هايش مسلم مى‏گردد.

مفسران بزرگ در تفسير اين آيه نقل كرده ‏اند كه رسول گرامى اسلام هر گاه با مشكلى روبرو مى‏شد كه او را ناراحت مى‏كرد از نماز و روزه مدد مى‏گرفت‏.

بیداری از خواب غفلت

استفاده از مواهب و نعمت ‏هاى مادی به ‏عنوان يك اصل پذيرفته شده، ولى در مسیر عبوديّت و بندگى و عمل صالح نه اینکه زندگى مرفّه هدف براى انسان شود و بقيّه چيز ها را در مسير آن قرار بدهد؛ چرا که این نوع زندگی انسان را از خدا غافل و بى‏خبر می کند.

اينجاست كه اسلام دستور روزه‏ را داده، و با تعطيل كردن برنامه ‏هايى كه در معرض هوى‏ و هوس است، و با محروم ساختن فرد از پاره ‏اى لذّات مادّى‏ و امثال آن ها؛ انسان را از دنیای مادی جدا می کند و در عالم معنویت وارد می سازد.

سخن آخر: (مبارزه با هوای نفس مهم ترین فلسفه روزهداری است)

روزه‏ رابطه انسان با خويشتن است؛ با ايجاد اين رابطه، انسان موفق مى‏شود كه با هواى نفس خويش مبارزه كند؛ و با تحمل گرسنگى و تشنگى و همچنين چشم پوشی از لذت جنسى عملاً ثابت كند مى‏تواند زمام نفس‏ سركش را به دست گيرد، و بر هوس ها و شهوات خود مسلط گردد. در حقيقت بزرگ ترين فلسفه روزه همين اثر روحانى و معنوى آن است.

تعبیر نورانی پیامبر(صلی الله علیه و آله) درباره روزه‏ ماه رمضان به «أَلصَّوْمُ جُنَّةٌ؛ روزه‏ سپر (ابزار دفاعى در برابر آتش جهنّم) است!»ناظر بر این مسأله است که به وسيله روزه، شهوات در كنترل عقل در می آيند و انسان با اين وسيله دفاعى، از حملات شيطان محفوظ مى ‏ماند.

البته در این کارزار غالباً سنگين و پرزحمت، صفوف مطيعان و متواضعان در برابر فرمان حق، از هواپرستان خودخواه جدا می شود که اگر غير از اين مى‏بود هرگز اين جدايى صفوف صورت نمى‏ گرفت.

منابع

١. پاسخ به پرسش هاى مذهبى

٢. اخلاق در قرآن

٣.انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقى

 

پرونده ویژه

١

درآمدی بر آسیب شناسی فرهنگ «انتظار»

از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله )

مسئله ظهور امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از جمله  مهم ترین مباحثی است که شيعه به سبک خاصی به آن معتقد است، لذا در خصوص مسأله مهدویت مطالب فراوانی وجود دارد که این مسأله جنبه اسلامی و شیعی و سیاسی پیدا کرده به همین دلیل از اهمیت فراوانی برخوردار است.

از سوی دیگر باید دانست همیشه یکی از مزاحمت های دینی در طول تاریخ خرافه و خرافه سازان بوده است که چهره دین را در نظر افراد عاقل دگرگون می کند، یعنی به همان اندازه که دشمنان قسم خورده دین به ضرر دین کار می کنند خرافه سازان و خرافه پرستان هم به همان اندازه لطمه وارد می کنند. که سرچشمه خرافات هم گاهى جهل است. يعنى نمى دانيم كه اسلام چه گفته است و گاهى يك مشت اوهام و تبليغات سوء است كه بعضى ها عمداً و از روى غرض به آن دامن مى زنند، براى اين كه چهره دين را بد كنند. لذا ما بايد دين اصيل اسلام را از قرآن و سنت ثابت شده و كلمات معصومين(علیهم السلام) براى مردم معرفى كنيم و از هركارى كه بر ضد آنها است، جلوگيرى كنيم.

گفتنی است پس از انقلاب اسلامی توجه مردم به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مسئله مهدويت بيشتر شده و ترفندهاي دشمنان براي دور نگه داشتن مسلمانان از اين جريان نيز روز به روز بيشتر می شود لیکن متأسفانه يك سلسله خرافه‏ در مسائل مذهبى به وجود آمده است. که  ما نبايد اجازه دهيم مسائل اسلامى با خرافه‏ آميخته گردد، زیرا اين كار اساس دين و مذهب را زير سؤال مى برد. از جمله اين خرافه‏، در مسائل مربوط به حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که بعضی ها دارند سوء استفاده و ادعاهایی می کنند.

در ادامه و در تبیین چیستی خرافه باید گفت به هر كار غير عقلايى و غير منطقى كه نه پشتوانه وحى آسمانى داشته باشد، و نه عقل سالم آن را اجازه دهد خرافه گفته مى ‏شود. با اين معيار مى‏ توان حقيقت را از خرافه جدا كرد، و گرفتار خرافه نشد. لذا با این اوصاف باید گفت گسترش خرافات در خصوص مهدویت بسیار خطرناک است.که در ادامه اهم آن آسیب ها به مخاطبان ارائه می گردد.

خرافه گرایی راهبرد دشمنان برای تضعیف مهدویت

بدیهی است خرافات‏ بزرگترين دستاويز دشمن‏ و مهمترین رویکرد دشمنان برای سست کردن عقاید مهدوی است که دست به خرافه گرایی در سطح گسترده زده اند حال آنکه هنگامی که بخشی از مذهب با خرافات آمیخته شود ارزش خود را از دست می دهد.

متأسفانه از سوی دیگر افراد ضعيف و ناتوان و مغلوب و شكست خورده، دائما، گرفتار توهم ‏اند و ارزيابى واقعيات، آن چنان كه هست براى آنها مشكل است. وحشت از دشمن‏، سبب مى‏ شود كه گرفتار كابوسى از تخيلات هولناك گردند، يا اين كه براى پيروزى، دست به دامن خرافات‏ بزنند و به جاى جست و جوى پيروزى در سايه شمشيرها در ميدان نبرد،به امور خرافى پناه مى‏برند، ولى مجاهدان شجاع، از اين موهومات، بيگانه ‏اند.

لذا نباید فراموش نمود خرافات بلاي بزرگي است و دشمنان مي خواهند وجود مبارك امام زمان را با خرافات آلوده كنند. از این رو دشمن، در پی تبدیل مهدویت به خرافه است. بنابراین تضعیف آموزه مهم مهدویّت و انتظار و کمرنگ و بی اهمیت و خرافی جلوه دادن مسألۀ انتظار و ظهور از جمله مهمترین راهبردهای دشمنان اسلام در تداوم خرافه گرایی در جوامع اسلامی است.

بدیهی است مراجع و علما نسبت به جلوگيري از ترويج خرافات هوشيار هستند، لیکن همه مردم نيز بايد نسبت به اين مسئله هوشياري لازم را داشته باشند.

مدعیان دروغین؛ آلت دست قدرت های استکباری

گفتنی است گروهي آگاهانه با حضرت در حال دشمني هستند که مدعيان دروغين و فرق ضاله هستند که از مردم براي منافع مادي يا سياسي خود سوء استفاده مي کنند؛ اينها قطعا با دست انگلستان و آمريکا بوجود آمده که از اعتقادات مردم به حضرت ولي عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) سوء استفاده کنند.

لذا مدعیان دروغین مهدویت و کسانی که ادعای رؤیت می کنند از جمله گروه هایی هستند که از مهدویت به نفع منافع نامشروع شخصی خود بهره می گیرند که باید مانع گسترش و فعالیت های آن ها شد. 

در تبیین سبقۀ تاریخی مدعیان دروغین مهدویت باید گفت در طول تاريخ اسلام، تقريبا از همان قرن نخست، به نام كسانى برخورد مى‏كنيم كه با گذاردن نام «مهدى موعود» بر خود، و يا چسباندن اين عنوان از سوى ديگران به آنها، داعيه‏هاى بزرگى داشتند، ولى گذشت زمان نشان داد كه نه تنها مهدى نبودند، بلكه از ستمكارانى بودند كه بايد به دست مهدى و با شمشير او نابود شوند!.

اين امر همچنان ادامه يافت و هر از چندى، كسى مدعى مهدويت می­ شد و گروهى را گرد خود جمع می­ كرد و به گمراه ساختن آنها می­ پرداخت؛ اما اين مهدى‏ هاى موسمى و فصلى، هيچ‏كدام ديرى نپاييدند كه نقشه ‏هايشان نقش بر آب شد!، زيرا دعوى مهدويت به همان اندازه كه براى جلب موقت گروهى از عوام دل‏ انگيز و رؤيايى است، خطرناك و دور از مصلحت سودجويان است، چون مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)‏ بايد جهان را پر از عدالت كند، و اين چيزى است كه زود مدعيان دروغين‏ را رسوا مى ‏كند.

در میان این مدعیان دروغین در بعضى نشانه ‏هاى بيمارى روانى و سبك مغزی و در بعضى جاه طلبی و دنياپرستی موج می زد، لیکن بعضى ديگر، آلت دست دشمنان شناخته‏ شده اسلام بودند كه از وجودشان براى انحراف فكر مسلمانان از مسائل حياتى كه با آن روبه ‏رو بودند؛ و يا براى ايجاد تفرقه و نفاق و تضعيف قدرت مذهبى مخصوصاً قدرت روحانيون كه همواره مزاحم سرسخت آنها بودند، استفاده مى ‏شد.

هدف راقم این سطور از مبحث مطروحه تنها بيان دو موضوع است:١. بعضى مى ‏گويند: مى‏ دانيم از اعتقاد به ظهور مهدى سوء استفاده فراوانى شده و مى‏ شود آيا بهتر نيست اصل اين موضوع را مسكوت بگذاريم تا اين همه سوء استفاده چى‏ ها آن را دستاويز خود نسازند؛ اصولا چرا ما چيزى را بپذيريم كه اين اندازه ممكن است از آن تعبير نامطلوب شود؟

٢- به راستى آیا مى‏توان باور كرد كه تمام مدعيان مهدويت، دروغين بودند؛ هيچ احتمال نمى‏ دهيد كه در ميان اين مدعيان واقعيتى وجود داشته است و همه فرصت طلب و سوء استفاده‏ چى و يا تحريك ‏شده استعمار نبوده ‏اند؟

در مورد سؤال نخست، باید گفت در زندگى روزمره تا كنون چقدر افراد را شنيده ايم كه از عنوان پزشك و مهندس و دكتر، يا عناوين ديگر قلابى، براى پر كردن جيب خود، يا اغراض ديگر، سوء استفاده كرده ‏اند، حال آيا مى توان گفت حالا كه عنوان «طبيب» مورد بهره‏ بردارى نامشروع گروهى قرار گرفته بايد بكلى منكر وجود طبيب و دكتر شويم!

به هر حال، طرز بهره ‏گيرى درست يا نادرست از يك موضوع نمى ‏تواند وسيله قضاوت درباره آن موضوع باشد. به راستی اگر  اگر روزى «انرژى اتمى» وسيله جنگ افروزان سنگدل دنيا مورد سوء استفاده قرار گيرد و در يك حمله اتمى به شهر «هيروشيما» ٣٠٠ هزار نفر كشته ، به جاى بماند، دليل اين مى‏ شود كه بكلى از اين انرژى عظيم چشم بپوشيم يا اصلا وجود آن را انكار كنيم؟ و در مسير صحيح و به نفع جامعه انسانى مورد بهره ‏بردارى قرار نگيرد؟

درپاسخ به پرسش دوم باید گفت «مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)» يك رسالت جهانى دارد، و براى تحقق بخشيدن به اين رسالت از تمام امكانات خدادادی و وسايل موجود يا وسايلى كه خود به وجود مى‏ آورد استفاده مى‏ كند. لذا رسالت اصلى او بر چيدن هرگونه ظلم و ستم از محيط زندگى انسان ­ها، و ريختن طرح نوينى براى يك حكومت جهانى بر اساس عدل و داد و مبارزه با انواع تبعيض ­ها و استعمار و استثمار و زورگويى گردن ­كشان است.

حال آيا هيچ‏يك از اين مدعيان دروغین يك‏ هزارم اين رسالت ها را عملى كرده اند؟ ما مى‏ بينيم هنوز مظالم و ستم­ ها، تجاوزها و تعدي­ ها، در حال گسترش است؛ يعنى، جهان هنوز رو به تراكم ظلم و ستم مى ‏رود، كى و كجا از عدل و داد پر شده است؟

و همين دليل قوي­ترين و مؤثرترين پاسخ به تمام مدعيان طول تاريخ است و سند زنده ‏اى است بر دروغ آنان، دليلى كوتاه و فشرده اما برنده و قاطع!.

لزوم مقابله با شبکۀ وکلای دروغین

جای بسی تأسف است که از مساله مهدویت سوء استفاده های گسترده ای می شود و باید مراقب بود، زیرا هر روز امام زمان و نایب امام زمان تازه ای مطرح می کنند و باید جلوی این سو ء استفاده ها را گرفت و مردم را هوشیار کرد. گاهی اوقات ما را در نامه ها تهدید هم می کنند که ما نایب امام زمان هستیم و اگر چنین و چنان نکنید چه می شود! و امثال این سخنان بی اساس.

لذا باید مراقب بود برخی  افراد فرصت طلبی هستند که عنوان میکنند از طرف امام زمان مامور هستند، یا نایب خاص امام زمان هستند، برخی نیز بشارت ظهور می دهند که باید نیروهای اطلاعاتی و امنیتی مراقبت بيشتری در این زمينه داشته باشند، و بلکه بايد با مدعيان و وکلای دروغين امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به شدت برخورد شود.

خرافه گرایی با ابزار مهدی هراسی

نباید فراموش نمود مهدویت در طول تاریخ از  اهمیت فراوانی برخوردار بوده است به همین دلیل دشمنان زیادی هم پیدا کرده است که وهابیان و فرقه ضاله دشمنان اصلی آن به شمار می آیند و به مخالفت جدی آن می پردازند و از آثار مثبت آن در جهان تشیع وحشت دارند. 

لذا بیگانگان و دشمنان که از جمله عوامل ترویج خرافه هستند، دین را با خرافات آمیخته می کنند تا مردم دین را کنار بگذارند، بدین نحو که میگویند امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظاهر می شود و آنقدر خون می رزید تا خون به رکابش می رسد و با این وسیله می خواهند مردم را به امام زمان بدبین کنند، برخی ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به گونهای مطرح می کنند که همه از قیام آن می ترسند در حقیقت این افراد به جای زمینه سازی برای ظهور، مهدی هراسی را ترویج می کنند.  حال آنکه ترویج مهدی هراسی در جامعه بسیار خطرناک است

لذا برخی میگویند اگر حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور کند گردن ما را خواهد زد به همین دلیل ما برای ظهورش دعا نمی کنیم؛ در حالی که این نوع تبلیغات بسیار نادرست و غیرعقلانی است. 

حال آنکه امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) عامل مهربانی است وبا فرهنگ و علم مردم را هدایت خواهد کرد.

حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرزند رسول و رحمت العالمین است و هرگز با قیامشان به دنبال ریختن خون مردم بی گناه نیست بلکه آن حضرت به دنبال مسائل فرهنگی و ارشاد تبلیغ مردم است و دست بردن به شمشیر حضرت تنها در برابر معاندان اصلاح ناپذیر خواهد بود. 

بدین ترتیب شایسته است کاری کنیم مردم عاشق ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) شوند نه این که مردم از ظهور حضرت بترسند. 

تعیین وقت ظهور، مولّفه ای خرافی و جعلی

گروه ديگري که هدف دشمن از اقدامات آنها چون تعيين تاريخ ظهور يا فرمانده لشکر حضرت است، چيزي جز تبديل مهدويت به خرافه نبوده است، زیرا براساس روایات تعیین وقت برای ظهور کذب و تعیین کنندگان کاذب هستند لذا  این کارها باعث می شود تا مردم امام زمان و ظهور را موهوم تصور کنند از این رو وقتی شما تطبیق انجام دهید اگر این تطبیق درست نباشد به اعتقادات مردم آسیب خواهد زد.

بی تردید دست خارجی در این مسئله قابل مشاهده است اگرچه ممکن است برخی از جوان ها به عشق امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) این کار را انجام دهند و خودشان هم متوجه دست های پشت پرده نباشند.

اگر چه  باید مراقب این توطئه ها یعنی تعیین وقت بود زیرا این گونه مطالب بی پایه و اساس است. بنابراین ما وقت را تعیین نمی کنیم ولی امید زیادی داریم که ظهور نزدیک باشد و ما امیدواریم در آستانه ظهور باشیم،در عمل نیز وظيفه ما در مقابل آنان اتکا به سنت پيامبر عظيمالشان اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) براي حفظ اين ارزش ها از دستبرد دشمن است.

گسترش فساد؛ نفی جهاد؛ نفی استکبار ستیزی

برای بسیاری اشتباه بزرگی حاصل شده است که می گویند هرگاه شرط ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گسترش‏ فساد در روى زمين است، چرا با فساد مبارزه كنيم؟ لذاباید  فساد فرا گیر شود  تا حضرت صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور کنند؛ در حالی که قرآن خلاف این مسأله را تصریح می کند؛ و می گوید باید بندگان صالح زمام امر را در ظهور آن حضرت به دست گیرند، از این رو باید مردم را از این اشتباه خارج کرد و عباد صالحین تربیت کرد، البته گاهی اوقات خواصی هستند که در این مسأله نیز ساده فکر می کنند.

لذا شرط ظهور امام عليه السلام، هرگز منحصر به گسترش فساد در اجتماع انسانى نيست؛ بلكه مردم جهان باید از نظر رشد فكرى و كمالات روحى به حدى برسند كه بتوانند ارزش وجود امام عليه السلام را درك نمايند و شايسته رهبرى او گردند.

بدین ترتیب گسترش فساد و آلودگى جامعه بشرى هدف اصلى نيست، بلكه زمينه را براى ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و اصلاح جامعه انسانى فراهم مى‏ سازد؛ زيرا هنگامى كه ظلم و جور زمين را فرا گرفت و بشريت گرفتار تبعيضات ناروا و مفاسد گوناگون گرديد دیگر انسان تنها به اتكاى نيروى خود و قوانينى كه وضع كرده نمى‏تواند مشكلات را ريشه كن سازد و عدالت اجتماعى را در سراسر كره زمين مستقر نمايد؛ بلکه در اين هنگام، آمادگى فكرى كامل براى پذيرش برنامه يك رهبر الهى پيدا مى‏ كند.

از همه اينها گذشته، ما بايد موقعيت خود را در زمينه انقلاب «حضرت مهدى» (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مشخص كنيم؛ بديهى است اگر ما به گسترش فساد كمك كنيم، از كسانى خواهيم بود كه انقلاب حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) براى درهم كوبيدن آنها صورت مى‏ گيرد و اگر درصدد اصلاح جامعه باشيم، از كسانى خواهيم بود كه در ارتش انقلابى حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) همكارى مى‏ كنند.

بنابر اين، سكوت در برابر فساد و يا كمك به توسعه فساد چه از لحاظ كلى و چه از نظر شخصى براى ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صحيح نيست.

بيشتر به نظر مى‏ رسد كه اين اشكال و مغلطه كارى را كسانى درست كرده‏ اند كه مى‏ خواهند از زير بار مسؤوليت‏ ها فرار كنند و يا آلوده به هر فسادى شوند.

ارتقای براهین عقلی مهدویت در کنار دلایل نقلی

باید اذعان داشت برخی افراد به دلیل ناآشنا بودن به مسائل علمی بدون مدرک و استناد قوی علمی در خصوص حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) راه نادرست می پویند و این گونه برخوردها متناسب با سیره اهل بیت(علیهم السلام) نیست. 

بلکه باید به سراغ دلایل قوی از کتاب و سنت برای اثبات وجود آن حضرت برویم زیرا اگر یک دلیل آسیب پذیر باشد دیگر دلایل هم زیر سئوال میرود و ما نباید به برخی افراد اجازه بدهیم تا این گونه با مسأله مهدویت برخورد کنند. 

حال آنکه کتاب های فراوانی در خصوص حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نوشته شده است که غالباً به صورت نقلی است؛ در حالی که استدلال های عقلی بسیار قوی نیز وجود دارد و می توان از مبانی عقلی به استنباط مهدویت پرداخت و به وسیله همین استدلال های عقلی قوی به نتیجه مطلوبی دست یافت. 

سخن آخر

در خاتمه باید برخی از شیفتگان و علاقمندان به آن حضرت را  از برخی اشتباهات در آورد چرا که برخی افراد فکر می کنند صرفاً با قرائت دعای ندبه و دعای توسل و نماز مسجد جمکران مشکلاتشان حل می شود حال آنکه این توسلات خوب است اما ماورای این ها این است که تلاش کنند امام زمانی شوند.

در تشریح این مسأله باید گفت در خصوص مسئله مهدویت در گذشته کار ریشهای و دقیقی صورت نگرفته بود خوشبختانه هم اینک فعالیت های مفید و قابل توجهی صورت می گیرد. 

از سوی دیگر مسئله مهدویت سه مرحله دارد؛ ما قبل ظهور هنگام ظهور و بعد از ظهور اما تاکنون بيشترین فعاليت ها بر روی مرحله قبل از ظهور انجام شده و کتابهایی که هنگام و پس از ظهور تالیف شده، بسیار اندک است که باید در این زمینه نیز با همت بیشتری وارد شد و توجه بیشتری در این زمینه صورت گیرد، که جا دارد در این عرصه نیز کارهای علمی و پژوهشی گسترده ای انجام شود.

هم چنین باید در زمینۀ گسترش خرافات خصوص مهدویت چارهاساسی اندیشید، تا در آینده شاهد زیر سئوال رفتن اصل مسأله نباشیم. 

ما باید همیشه سر سفره امام عصر (علیه السلام) باشیم ؛ هر کس تا اندازهای که در توان و ظرفیت او است باید در راه امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) برای خوشنودی ایشان گام بردارد. هم چنین  باید سطح فرهنگ سازی در موضوع مهدویت و فرهنگ انتظار را در میان مردم افزایش داد که اگر توده های مردم واقعا آماده ظهور شوند، حضرت نیز ظهور خواهد کرد. 

معرفی کتاب

سیری در کتاب

«احکام پزشکی»

اثر ارزشمند حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

در عصر و زمانه ای قرار داریم که پیشرفت ها، تحولات و توسعه چشمگیر علوم، به نوبۀ خود عرصه های جدیدی رقم زده و ضرورت بهره گیری از اجتهاد عمیق و فقاهت را در حوزه های پیشرفت علوم بشری دوچندان کرده است.

در این میان حوزۀ پزشکی با قلمرو گستردۀ خود یکی از عرصه های پرابتلا و با اهمیت به شمار می آید؛ قلمرویی که محدودۀ آن با پیشرفت های سریع و فناوری شتابان معاصر، بر حجم پرسش های فراوان و مسائل خرد و کلان افزوده است؛ به عنوان نمونه احکام مرتبط با معالجات و جراحی های ترمیمی و زیبایی، آزمایش ها و تحقیقات پزشکی، پزشکی قانونی، پیوند اعضا، داروها و تکنولوژی های نوین، سلول های بنیادین و انواع باروری ها که به عنوان مسائل مستحدثۀ حوزه پزشکی مورد توجه قرار گرفته است.

بر این اساس وجود پرسش ها و مسائل مبتلابه پزشکی، فراروی فقه و فقاهت، ضرورت تدوین احکام و نظام فقهی جدید بر مدار نظریه پردازی و تولید علم را در این حوره ضروری ساخته است.

البته تعامل و ارتباط فقه و احکام پزشکی از جمله پاسخگویی فقهی به مسائل مورد ابتلا در این حوزه، از سبقۀ تاریخی برخوردار بوده و پیشرفت مسائل پزشکی با حضور پویای فقه در این عرصه توأم شده است؛ به نحوی که تحلیل مسائل پزشکی بر مدار آیات و روایات از جمله ابداع ها و نوآوری های پژوهش های حوزوی است که بسیاری از خلأهای موجود جامعه را ترمیم کرده است.

تحقق این مهم از این مسأله حکایت دارد که دین مبین اسلام با بهره گیری از قواعد جامع توانسته بر مبنای تبیین احکام مختلف مکلفین در روابط فردی و اجتماعی، نظام های فقهی مورد نیاز مردم را تدوین و ارائه نماید، که تراث ارزشمند فقهی اعصار گذشته و حاضر، مبین ظرفیت بی بدیل اسلام در همت و تلاش فقهای ژرف اندیش به شمار می آید.

فقهایی دغدغه مند و دور اندیش که با توان بی بدیل فقهی خویش، پاسخگویی به پرسش ها و مسائل شرعی جدید در موضوعات مختلف به ویژه احکام شرعی مرتبط با حوزۀ پزشکی را به منصۀ ظهور رسانده اند.

در این میان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله) از جمله فقهایی است که با سرپنجۀ فقاهت خویش به پرسش ها و مسائل شرعی جدیدی در حوزۀ پزشکی پاسخ گفته و با تبیین وتحلیل شایسته فقهی در قالب تألیف کتاب ارزشمند « احکام پزشکی»، پویایی فقه جواهری در مواجهه با توسعه شتاب آمیز در حوزۀ پزشکی را رقم زده است.

انگیزۀ تألیف

پژوهشگر و تنظیم کننده اثر در پیشگفتار کتاب اینچنین می نویسد: مدّت ها بود كه فكر جمع‏آورى نظريات فقهى‏ مرجع عاليقدر جهان تشيّع حضرت آيت اللَّه العظمى مكارم شيرازى (مدّ ظلّه العالى)، پيرامون مسائل و احكام پزشكى ذهن ما را مشغول داشت، و در برابر پرسش بسيارى از مقلدان و دوست داران معظّم له مبنى بر اينكه: «آيا استفتائات پزشكى حضرت آقا منتشر شده يا نه؟» پاسخ ما منفى بود، امّا اين امور انگيزه شروع كار را تقويت مى‏كرد، تا اينكه اين موضوع را خدمت آن مرجع بزرگوار مطرح نموده، و با كسب موافقت ايشان كار را آغاز كرده، و پس از فراز و نشيب‏ هاى زياد و مطالعات فراوان، اين كار به پايان رسيد.

«احکام پزشکی» در یک نگاه

کتاب احکام پزشکی حاصل نظریات فقهی مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی)، پیرامون مسائل مهم و مورد ابتلاء در موضوع پزشکی در برابر پرسش بسیاری از مقلدان و دوست داران معظم له می باشد؛ اثری وزین و مجموعه ای متمایز است که با دقت و تتبعی ستودنی مباحث مطرح در فقه پزشکی با روش اجتهادی فراهم شده که بیگمان گامی مهم در ارتقای مباحث فقه پزشکی برای دانشوران و پژوهشگران این حوزه قلمداد خواهد شد.

گفتنی است تدوین اثر به نحوی انجام گرفته است که نفع آن عام و بهره گیری از آن برای همگان آسان باشد.شایان ذکر است که معظم له این رساله را مورد تایید و عمل به آن را مجزی اعلام نموده اند.

ساختار اصلی کتاب

كتاب احکام پزشکی در بیست فصل مشتمل بر احکام دانشجویان رشته پزشکی، مسائل مربوط به تشریح، مسائل مربوط با معاینه و درمان، تحقیقات پزشکی و تبعات آن، دندان پزشکی، زنان و زایمان، جلوگیری از انعقاد نطفه، تلقیح و باروری مصنوعی، مسائل مربوط به سقط جنین، ازدواج،تغییر جنسیّت،مرگ مغزی، پیوند اعضا،خون و فرآورده های آن،پزشکی قانونی، وظیفه پزشک در برابر افراد مختلف،ضمان طبیب، احکام بیمارستان ها، احکام داروخانه ها و احکام بیماران می باشد.

ویژگی اثر

از ویژگی های قابل ذکر این کتاب ، جامعیت آن است؛ فصول بیست گانۀ کتاب و فتاوای بررسی شده در آن، بر اساس اهميت، تازگي، كاربردي بودن آن در فقه پزشكي، انتخاب شده و كاربرد گسترده و فراگيری در فقه پزشكي دارند.

گزارش محتوایی اثر

حکم تحصیل دختران در رشته های مناسب زنان

فصل اول کتاب شامل احکام مسائل تحصیلی، احکام نگاه و نظر، احکام پوشش، ضمان و موضوعاتی از این دست است.

سوال: اكثر پزشكان مجارى ادرار و كليه، مرد هستند؛ آيا گرفتن اين تخصّص جهت كم كردن ارتباطات غير هم جنس، براى خانم ها واجب است؟

جواب: با توجّه به اينكه نگاه به غير همجنس، در مورد عورت گناه سنگين ‏ترى دارد، لازم است به عنوان واجب كفايى گروهى از همجنس ‏ها اين دوره را بگذرانند.

سوال: جهت تشخيص بعضى از بيمارى ‏ها، از جمله بيماري هاى زنان، بيشتر از سونوگرافى استفاده مى‏شود، و متخصّص زن در آن كم است، آيا بر دانشجويان دختر واجب است كه در اين رشته تحصيل كنند؟

جواب: لازم است به عنوان واجب كفايى عدّه ‏اى در اين رشته تحصيل كنند.

حکم تشریح پیکر مسلمان‏

در فصل دوم کتاب حکم فقهی تشریح و برخی از فروع این مسأله بیان گردیده است.

سؤال: آيا مجازيم مسلمانى كه وصيت كرده بعد از وفاتش وى را تشريح كنند، تشريح نماييم؟

جواب: تشريح مرده مسلمان براى مقاصد پزشكى با چند شرط جايز است:

١. مقصود ياد گرفتن و تكميل اطلاعات طبّى براى نجات جان مسلمان بوده باشد، و بدون تشريح اين مقصود حاصل نشود.

٢. دسترسى به مرده غير مسلمان نباشد.

٣. به مقدار ضرورت و احتياج قناعت شود، و اضافه بر آن جايز نيست. با چنين شرايطى تشريح جايز، بلكه واجب است.

حکم اخذ وجه مازاد بر تعرفه توسط پزشکان (زیرمیزی)

فصل سوم کتاب به بیان احکام فقهی حق طبابت، هزینه های درمان و معاینات، تشخیص بیماری،احکام مختلف معالجه و درمان،نگاه، لمس،خلوت با اجنبیّه و انواع درمان اختصاص یافته است.

سؤال: برخى از جرّاحان خارج از تعرفه تعيين شده از بيماران پول دريافت مى‏كنند، و بيمار نيز به ناچار آن را مى‏پردازد. آيا اين كار مجاز است؟

جواب: در صورتى كه طبيب استخدام دولت باشد، در برابر انجام وظيفه خود نمى‏تواند پول اضافى بگيرد، ولى اگر در استخدام نبوده باشد، هر قدر با بيمار توافق كند مانعى ندارد؛ ولى بايد عدل و انصاف را رعايت كند.

حکم شبیه سازی انسان چیست؟

مولّف اثر در فصل چهارم کتاب به بیان حکم فقهی انجام آزمایشهای پزشکی بر روی انسان های داوطلب (سالم یا بیمار)، و بیان حکم شبیه سازی از لحاظ شرعی و مبانی اسلامی پرداخته است.

سؤال: با توجّه به پيشرفت علم پزشكى و ژنتيك، و موفقيّت انسان در توليد غير جنسى گوسفند، موش و مانند آن، و قابليّت اجراى اين عمل در توليد غير جنسى انسان و ترميم اعضا، لطفاً بفرماييد:

الف) آيا انجام چنين عملى (توليد انسان كامل از طريق شبيه‏سازى) شرعاً صحيح است؟

جواب: همان گونه كه قبلًا اشاره كرده ‏ايم اين كار ممكن است ذاتاً اشكالى نداشته باشد؛ ولى با توجّه به عوارض نامطلوب فراوان اجتماعى و اخلاقى كه بر آن مترتّب مى‏شود، شرعاً مجاز نيست؛ بعلاوه، اگر مستلزم نظر و لمس حرام به هنگام كشت سلّول مشابه در رحم انسان گردد، از اين نظر اشكال ديگرى متوجّه آن مى‏شود.

ب) آيا ساخت اعضا و پيوند آن به انسان، شرعاً صحيح است؟

جواب: اشكالى ندارد، مشروط بر اينكه مستلزم كار حرام خاصّى نبوده باشد.

حکم شرعی جلوگیری از بارداری

قلمرو فقهی اخلاق پزشکی و بررسی ضمان دندانپزشکان، حکم فقهي پزشکي سزارين انتخابي، پاسخ به سؤالات شرعی مخاطبان دربارۀ مسائل تحصیلی رشته زنان و زایمان، بیان احکام فقهي روش هاي پيشگيري از انعقاد نطفه و بیان مسائل مستحدثه پزشکی در زمینه پیشگیری از بارداری و سقط درمانی از جمله مباحث مطروحه ای است که مولف در فصل پنجم، ششم و هفتم کتاب بدان پرداخته است.

سؤال: جلوگيرى از انعقاد نطفه، شرعاً چگونه است؟

جواب: براى جلوگيرى از انعقاد نطفه هر وسيله ‏اى كه بى‏ضرر باشد، و باعث نقص مرد يا زن نشود، (مثل اينكه مرد يا زن براى هميشه از قابليت توليد مثل بيفتد) مجاز است؛ ولى اگر مستلزم نظر يا لمس حرام باشد جايز نيست، مگر در موقع ضرورت.

حکم فقهی رحم اجاره ای

گونه های باروری و حکم شرعی آن ها و صور مختلف سقط جنین و و تبیین احکام فقهی آن در فصل هشتم و نهم مورد اشاره قرار گرفته است.

سؤال: رحم بانويى به هر علّت قادر بر نگاهدارى جنين نيست، و آن را سقط مى‏كند. با آميزش تخمك وى و نطفه شوهرش در آزمايشگاه، و انتقال جنين به رحم زن ديگرى كه شوهر ندارد (و به اصطلاح مادر جانشين، يا مادر قائم مقام ناميده مى‏شود) بچّه رشد نموده، و به موقع، متولّد مى‏شود، و برابر قرار داد اجرت معيّنى به مادر جانشين داده مى‏شود، تا كودك تحويل زن و شوهر گردد. آيا اين كار جايز مى‏باشد؟

جواب: اين كار ذاتاً مانع شرعى ندارد، ولى مستلزم مسائل جنبى حرامى از قبيل لمس و نظر كردن است. بنابراين، هرگاه اين كار به وسيله محرمى مانند شوهر انجام شود، به اين صورت كه نطفه خود و يكى از دو همسرش را بگيرد، و تركيب نمايد، و در رحم همسر ديگر (هرچند عقد موقّتى با او خوانده باشد) كشت كند، مرتكب حرامى نشده ‏اند. در غير اين صورت، براى مجاز بودن اين محرّمات جنبى بايد ضرورتى وجود داشته باشد.

حکم شرعی ترمیم پرده بکارت

مولف در فصل دهم احکام شرعی ازدواج مبتلایان به ایدز، ترمیم پرده بکارت، آزمایش پرده بکارت، آزمایش های قبل از عقد، بیماری ها و عیوب فسخ نکاح، عیوب و بیماری های قابل درمان، بیماری ها و عیوب جایگزین، برخی از عیوبی که حق فسخ نمی آورد، حکم ازدواج بعد از تغییر جنسیّت واقعی و نفقه زوجه بیمار را بیان کرده است.

سؤال: بعضى از زنان با مراجعه به پزشك در خواست دوختن يا ايجاد پرده بكارت‏ به صورت جرّاحى ترميمى دارند. اين عمل از ديدگاه پزشكى يك اقدام طبّى همانند ساير موارد، نظير اصلاح عيوب ظاهرى بينى، صورت، شكم، و اندام ها است، و از ديدگاه بيماران همانند كسانى كه داراى يك اشكال در صورت، دست و ساير قسمت هاى بدن مى‏باشند، و از معالجه آن منتفع مى‏گردند، مى‏تواند براى فرد متقاضى منافع اجتماعى داشته باشد. اشتغال به عمل فوق، از نظر شرع مقدّس چگونه است؟

جواب: در صورتى كه اشخاص مزبور واقعاً ضرورتى براى اين كار احساس‏ كنند، و قصد تدليس نداشته باشند، جرّاحى فوق شرعاً اشكالى ندارد.

حکم شرعی تغییر جنسیت

معظم له در فصل یازدهم، احکام فقهی مرتبط با تغییر جنسیت را بیان کرده است.

سوال: تغيير جنسيّت از نظر شرع چگونه است؟

جواب: تغيير جنسيّت ذاتاً خلاف شرع نيست، ولى بايد از مقدّمات مشروع استفاده شود؛ يعنى نظر به عورت و لمس آن لازم نيايد، مگر اينكه به حدّ ضرورت، همچون ضرورت مراجعه به طبيب رسيده باشد، كه در اين صورت جايز است.

اهدای عضو چه حکمی دارد؟

بیان احکام و مسائل مختلف فقهی مرگ مغزی، احکام فقهی پیوند اعضا، بررسی مسایل فقهی خون و فرآورده های آن و احکام شرعی خرید و فروش خون از جمله موضوعاتی است که در فصل دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم بدان اشاره شده است.

سوال: به نظر حضرت عالى، پيوند عضو از فردى كه دچار مرگ مغزى شده چه حكمى دارد؟

جواب: هرگاه مرگ مغزى به طور كامل و مسلّم باشد، و هيچ گونه احتمال بازگشت به زندگى عادى وجود نداشته باشد، برداشتن بعضى از اعضا (خواه مانند قلب باشد يا كليه يا عضو ديگر) براى نجات جان مسلمانى، مانعى ندارد.

حکم شرعی کالبد شکافی در پزشکی قانونی

احکام شرعی کالبد شکافی و پزشکی قانونی و حکم شرعی مسئولیت های قانونی پزشکان در برابر بیماران در فضل پانزدهم و شانزدهم بیان شده است.

سؤال: يكى از وظايف پزشكى قانونى تشخيص و تعيين علّت تأمّه مرگ امواتى است كه بنا به دلايلى، از جمله بيم وقوع و يا وقوع جنايت، بايد علّت تامّه مرگ آنان براى محاكم قضايى روشن گردد، با توجّه به اينكه انجام عمل كالبد شكافى راهى است براى كشف حقيقت و احقاق حقّ اولياى دم، آيا انجام اين عمل شرعاً جايز است؟

جواب: چون شارع مقدّس راضى به هدر رفتن و پايمال شدن خون مسلمان نيست، در اين گونه موارد بر حاكم شرع لازم است امر به كالبد شكافى كند، تا مشكل حل شود.

حکم شرعی قصور پزشکی منجر به فوت

فصل هفدهم کتاب به احکام فقهی ضمان پزشک، ضمان آزمایشگاه و ضمان بیمارستان اختصاص یافته است.

هم چنین مراکز درمانی و پزشکى، مجموعه ی پزشکان، پرستاران، کارکنان و بیماران و داروخانه ها مخاطبان اصلی فتاوای معظم له در فصل هیجدهم و نوزدهم کتاب به شمار می آیند.

سؤال: چنانچه سهل‏انگارى طبيب در عمل جرّاحى موجب آسيب وارد شدن به بيمار گردد لطفاً بفرماييد:

١. آيا طبيب ضامن پرداخت ديه است؟

٢. اگر به واسطه سهل انگارى در عمل جرّاحى قلب، نياز به عمل جرّاحى و درمان بعدى شود، آيا طبيب سهل‏انگار بايد هزينه آن را بپردازد، يا همان ديه كافى است؟

٣. اگر سهل انگارى طبيب منتهى به فوت‏ بيمار شود، قتل چگونه قتلى خواهد بود؟

جواب: ١. آرى ضامن است.

٢. هرگاه هزينه بيش از ديه باشد، بايد علاوه بر ديه تفاوت آن را نيز بپردازد.

٣. معمولًا از قبيل قتل شبه عمد است.

آیا تزریق آمپول و سرُم روزه را باطل می کند؟

فصل پایانی کتاب به احکام شرعی طهارت و نجاست، احکام وسواس، احکام وضو، احکام غسل، احکام تیمّم بیماران، احکام نماز، نماز مسافر، نماز قضا، نماز جماعت، نماز جمعه، بیماری و سقوط نماز، احکام روزه، احکام حجّ بیماران، احکام معاملات بیماران، روش های پیشگیری از بیماری،مراجعه به پزشک غیر همجنس، تمایلات هم جنس گرایانه، احکام وصیّت، احکام حدود و تعزیرات، احکام قصاص، احکام دیات،احکام حفظ جان، احکام ضرورت و اضطرار خوردنی های غیر مجاز و احکام متفرّقه اختصاص یافته است.

سؤال: حکم تزریق آمپول و سرم از طريق رگ که (١. فقط جنبه تقويتى داشته باشد، ٢. جنبه درمانى و تقويتى داشته باشد، ٣. جنبه غير تقويتى داشته باشد) در حین روزهداری چیست؟

جواب: تمام تزريقات مذكور براى روزه‏دار اشكال دارد؛ ولى تزريق در عضله مانعى ندارد.

گفتنی است این مجموعه پاسخگوی نیاز ها و پرسش های فقهی دانشجویان رشته پزشکی و پزشکان و بیماران خواهد بود، بنابراین مطالعه دقیق آن به همگان، مخصوصاً این سه گروه توصیه می شود.

امید آن که اینگونه تلاش های علمی زمینهساز رشد و تعالی جامعه پزشکی کشور و چراغی فراراه همه کوشندگان و جویندگان طریق دانش و معرفت باشد.

لازم به ذکر است اين كتاب نفیس با تنظیم و تدوین حجه الاسلام علیان نژادی در سال ١٣٨٧، در یک جلد و در ٢٤٠صفحه، در قطع رقعی توسط انتشارات امام علي بن ابي طالب (علیه السلام)به زیور طبع آراسته شده و تا کنون نیز چندین مرتبه تجدید چاپ شده است.

معارف اسلامی

روزه عاملی برای تثبیت عدالت فردی و اجتماعی

پرسش:

مجبور کردن بندگان به گرسنگی و تشنگی روزه داری بی عدالتی نیست؟!

پاسخ اجمالی:

این عبادت، نه تنها موجب پدید آمدن هیچ بی عدالتی ای نمی گردد، که حتی زمینه شکل گیری عدالت فردی و اجتماعی و رشد شخصیت انسانی و نیل به آرمان های الهی را نیز تأمین می کند.

روزه به «حكومت عادت و شهوت» بر انسان پايان مى دهد و انسان را از بردگى تمنيات نفسانى رها مى سازد. آزادگى و كمال روحى به پايدارى مقابل خوردنی ها و نوشیدنی ها یا کامجویی های جنسی نيازمند است كه روزه به عنوان تمرینی یک ماهه پديد آورنده آن است.

روزه درس برابرى و عدالت گستری در ميان افراد اجتماع است؛ با انجام اين دستور مذهبى، افراد متمكن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمى يابند و به كمك آنها می شتابند.

ضمن اینکه روزه حتی از حیث جسمی نیز اثر مثبت بر بدن دارد و در طب امروز و همچنين طب قديم، اثر معجزه آساى‏ «امساك» در درمان انواع بيماری ها به ثبوت رسيده و قابل انكار نيست.

پاسخ تفصیلی:

هنگام بحث از تشریع حکم روزه ماه مبارک رمضان، ممکن است این سؤال به ذهن برسد که چرا خداوند چنین حکم سنگین و سختی را - به خصوص در فصل هایی که هوا گرم و روز طولانی می شود - از بشر خواسته است؟! آیا این عادلانه است که به موجب حکم خداوند انسان گاهی اوقات، شانزده یا هفده ساعت از خوردن و آشامیدن امساک بورزد؟!

لزوم نگاه جامع به همه ابعاد روزه داری

برای پاسخ به این سؤال شایسته است که بگوییم این سؤال فقط وقتی ممکن است به ذهن برسد که شخص فقط بر یک جنبه از روزه که همان امساک از روزه است تمرکز کند و از سایر جنبه های آن غفلت نماید؛ این در حالی است که با دقت در آثار فردی و اجتماعی روزه می بینیم که این عبادت، نه تنها موجب پدید آمدن هیچ بی عدالتی ای نمی گردد که حتی زمینه شکل گیری عدالت اجتماعی و رشد شخص و نیل به آرمان های الهی را نیز تأمین می کند.

نقش سازنده روزه در تقویت اراده و اخلاص

از فوائد مهم روزه اين است كه روح انسان را «تلطيف» و اراده انسان را «قوى» و غرائز او را «تعديل» مى كند. پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) می فرمایند: (هر کس يك روز در ماه مبارك رمضان روزه گيرد، از گناه خود بيرون رود مانند روزی كه از مادر زاده شده است)؛ «مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَمَضَانَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ مِثْلَ يَوْمَ وَلَدَتْه‏»(١). چرا روزه چنین تأثیر عمیق و انسان سازی دارد؟

به نظر می آید پاسخ این سؤال را باید در ثمرات و آثار این عمل عبادی دید؛ روزه به «حكومت عادت و شهوت» بر انسان پايان مى دهد و انسان را از بردگى تمنيات نفسانى رها مى سازد. خطرناكترين و بدترين حكومت ها، حكومت عادت بد و بندگى نفس است چه بسا يك اعتياد كوچك - مانند اعتياد به سيگار- به عزّت نفس انسانى لطمه ای جبران ناپذير وارد مى سازد تا چه رسد به اعتيادهاى ديگر! انسان آزاد كسى است كه هيچ نوع عادت نامطلوبى بر او حكومت نكند و با اراده آهنين خود حكومت هر نوع عادتى را سركوب سازد و يك چنين آزادگى و كمال روحى به مقاومت و پايدارى مقابل خوردنی ها و نوشیدنی ها یا کامجویی های جنسی نيازمند است كه روزه به عنوان تمرینی یک ماهه پديد آورنده آن است.(٢)

روزه دار با امساک خود عملا ثابت می کند كه او همچون حيوان دربند اصطبل و علف نيست؛ بلکه او مى تواند زمام نفس سركش را به دست گيرد و بر هوس ها و شهوات خود مسلط گردد. اثر روحی و روانی روزه بسیار عمیق است؛ زیرا انسان هایى كه انواع غذاها و نوشابه ها را در اختيار دارند و هر لحظه تشنه و گرسنه شدند به سراغ شان مى روند همانند درختانى اند كه در پناه ديوارهاى باغ بر لب نهرها مى رويند. اين درختان نازپرورده بسيار كم مقاومت و كم دوام اند و اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى شوند و مى خشكند؛ اما درختانى كه از لابه لاى صخره ها در دل كوه ها و بيابان ها مى رويند و نوازشگر شاخه های شان از همان طفوليت، طوفان هاى سخت و آفتاب سوزان و سرماى زمستان است و با انواع محروميت ها دست به گريبان اند محكم و با دوام و پراستقامت و سخت كوش و سخت جانند.

روزه با روح و جان انسان همين عمل را انجام مى دهد و با محدوديت هاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مى بخشد و چون غرائز سركش را كنترل مى كند، بر قلب انسان نور تقوا و صفا ایمان مى پاشد. خلاصه اینکه روزه انسان را از عالم حيوانيت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى دهد(٣) و جمله‏ «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»؛ (باشد كه پرهيزگار شويد) در آيه ١٨٣ سوره بقره در بيان فلسفه وجوب روزه اشاره به همه اين حقايق است و حديث معروف‏ نبوی «الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار»(٤)؛ (روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ)، اشاره به همين موضوع دارد.

امیرمؤمنان على(عليه السلام) از پيامبر(صلى الله عليه و آله) پرسيدند: چه كنيم كه شيطان از ما دور شود؟ فرمود: (روزه روى شيطان را سياه مى كند و انفاق در راه خدا پشت او را مى شكند و دوست داشتن به خاطر خدا و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مى كند و استغفار رگ قلب او را مى برد)؛ «الصَّوْمُ يُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَكْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِي اللَّهِ تَعَالَى وَ الْمُوَاظَبَةُ عَلَى الْعَمَلِ الصَّالِحِ يَقْطَعُ دَابِرَهُ وَ الِاسْتِغْفَارُ يَقْطَعُ وَتِينَه‏»(٥) در نهج البلاغه نیز هنگامى كه امير مؤمنان علىعلیه السلام فلسفه عبادات را بيان مى كند به روزه كه مى ‏رسد چنين مى ‏فرمايد: «وَ الصِّيَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْق‏»(٦)؛ (خداوند روزه را از اين جهت تشريع فرموده كه روح اخلاص در مردم پرورش يابد). و نيز در حديث دیگری از پيامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم آمده است که: «إِنَّ فِي الْجَنَّةِ بَاباً يُدْعَى الرَّيَّانَ لَا يَدْخُلُ مِنْهُ إِلَّا الصَّائِمُون‏»(٧)؛ (بهشت درى دارد به نام ريان [به معنای سيراب شده] كه تنها روزه داران از آن وارد مى شوند).

آثار اجتماعی و عدالت گستر روزه در جامعه

اثر اجتماعى روزه‏ بر كسى پوشيده نيست؛ روزه يك درس مساوات و برابرى و عدالت گستری در ميان افراد اجتماع است. با انجام اين دستور مذهبى، افراد متمكن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمى يابند و هم با صرفه جویى در غذاى شبانه روزى خود مى توانند به كمك آنها بشتابند. البته ممكن است با توصيف حال گرسنگان و محرومان، سيران را متوجه حال گرسنگان ساخت ولى اگر اين مسأله جنبه حسى و عينى به خود بگيرد اثر ديگرى دارد. روزه به اين موضوع مهم اجتماعى رنگ حسى مى ‏دهد.(٨)

در حديث معروفى از امام صادق(عليه السلام) نقل شده كه «هشام بن حكم» از علت تشريع روزه پرسيد امام عليه السلام فرمود: «إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الصِّيَامَ لِيَسْتَوِيَ بِهِ الْغَنِيُّ وَ الْفَقِيرُ وَ ذَلِكَ أَنَّ الْغَنِيَّ لَمْ يَكُنْ لِيَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَيَرْحَمَ الْفَقِيرَ لِأَنَّ الْغَنِيَّ كُلَّمَا أَرَادَ شَيْئاً قَدَرَ عَلَيْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُسَوِّيَ بَيْنَ خَلْقِهِ وَ أَنْ يُذِيقَ الْغَنِيَّ مَسَّ الْجُوعِ وَ الْأَلَمِ لِيَرِقَّ عَلَى الضَّعِيفِ فَيَرْحَمَ الْجَائِع‏»(٩)؛ (روزه به اين دليل واجب شده است كه ميان فقير و غنى مساوات برقرار گردد، و اين به خاطر آن است كه غنى طعم گرسنگى را بچشد و نسبت به فقير اداى حق كند چرا كه اغنياء معمولا هرچه را بخواهند براى آنها فراهم است خدا مى ‏خواهد ميان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگى و درد و رنج را به اغنياء بچشاند تا به ضعيفان و گرسنگان رحم كنند). شبیه به مضمون این حدیث امام صادقعلیه السلام، احادیث دیگری نیز در منابع روایی شیعه وجود دارد که از آن جمله می توان به دو حدیث از امام حسن عسکری(علیه السلام) نیز اشاره کرد.(١٠)

با توجه به این بیانات معصومین که به چنین اثر اجتماعی برای روزه اشاره دارند، این جمع بندی به دست می آید که روزه علاوه بر آثار تعالی بخش روحی و معنوی، آثار بسیار مثبتی در عدالت گستری میان فقرا و زدودن فقر توسط ثروتمندان نیز می تواند داشته باشد. به خصوص که در انتهای ماه مبارک رمضان، موضوع وجوب زکات فطره توسط روزه داران این ماه به نیازمندان هم مطرح است. روایات اسلامی تاکید می کنند که (قطعا تمام بودن روزه با پرداخت زکات[به نیازمندان] یعنی زکات فطره است... همانا هر که روزه بگیرد و زکات فطره ندهد روزه ای برایش نیست)؛ «إِنَّ مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ إِعْطَاءَ الزَّكَاةِ يَعْنِي الْفِطْرَةَ ... لِأَنَّهُ مَنْ صَامَ وَ لَمْ يُؤَدِّ الزَّكَاةَ فَلَا صَوْمَ لَه‏».(١١)

اثر بهداشتى و درمانى روزه‏

در طب امروز و همچنين طب قديم، اثر معجزه آساى‏ «امساك» در درمان انواع بيماری ها به ثبوت رسيده و قابل انكار نيست. كمتر طبيبى است كه در نوشته هاى خود اشاره اى به اين حقيقت نكرده باشد. زيرا مى دانيم عامل بسيارى از بيمارى ها زياده روى در خوردن غذاهاى مختلف است؛ چون مواد اضافى، جذب نشده و به صورت چربی هاى مزاحم در نقاط مختلف بدن، يا چربى و قند اضافى در خون باقى مى ماند. اين مواد اضافى در لابه لاى عضلات بدنف در واقع لجن زارهاى متعفنى براى پرورش انواع ميكروب ‏ها و بيمارى ‏هاى عفونى است. در اين حال بهترين راه براى مبارزه با اين بيماری ها نابود كردن اين لجنزارها از طريق امساك و روزه است. روزه زباله ها و مواد اضافى و جذب نشده بدن را مى سوزاند، و در واقع بدن را «خانه تكانى» مى كند. به علاوه يك نوع استراحت قابل ملاحظه براى دستگاه گوارش و عامل مؤثرى براى سرويس كردن آن است و با توجه به اينكه اين دستگاه از حساس ترين دستگاه هاى بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول كار است، اين استراحت براى آنها نهايت لزوم را دارد.

«الكسى سوفورين» دانشمند روسى در یکی کتاب های خود مى نويسد: «درمان از طريق روزه فایده ويژه اى براى درمان كم خونى، ضعف روده ها، التهاب بسيط و مزمن، دمل هاى خارجى و داخلى، سل، اسكليروز، روماتيسم، نقرس، استسقاء، نوارستنى، عرق النساء، خراز (ريختگى پوست)، بيماری هاى چشم، مرض قند، بيماری هاى جلدى، بيماری هاى كليه، كبد و بيماری هاى ديگر دارد.(١٢)

به هرحال معالجه از طريق امساك اختصاص به بيماری هاى فوق ندارد، بلكه بيماری هایی كه مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول هاى جسم آميخته شده همانند: سرطان سفليس، سل و طاعون را نيز شفا مى ‏بخشد.(١٣) رسول خدا(صلى الله عليه و آله) در حديث معروفى مى فرمايد: «صُومُوا تَصِحُّوا»؛ (روزه بگيريد تا سالم شويد).(١٤) در حديث معروف ديگر نيز از پيغامبر خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم رسيده است:‏ «الْمَعِدَةُ بَيْتُ كُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْيَةُ رَأْسُ كُلِّ دَوَاءٍ»(١٥)؛ (معده خانه تمام دردها است و امساك بالاترين داروها).

جمع بندی

با توجه به همه این آثار مثبت و ارزشمند روحی، جسمی و اجتماعی ای که روزه گرفتن برای رشد آحاد و کلیت جامعه اسلامی دارد، آیا منطقی است که فقط بر یکی از ابعاد آن (رنجی مختصر و موقت در تحمل مقداری گرسنگی و تشنگی)، بدون لحاظ کردن آن در انواع کارکردهای روحی و جسمی و اجتماعی روزه تمرکز کرد و روزه را حکمی ناعادلانه دانست؟! بی گمان چنین نیست.

پی نوشت:

(١). مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، نورى، حسين بن محمد تقى‏، مؤسسة آل البيتعلیه السلام‏، قم، ١٤٠٨ هـ ق، ج ‏٧، ص ٣٩٧.

(٢). پاسخ به پرسشهاى مذهبى، مکارم شیرازی، ناصر، سبحانی، جعفر، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالبعلیه السلام، قم، ١٣٧٧ هـ ش، چاپ اول، ص ٢٨٨.

(٣). يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، مکارم شیرازی، ناصر، تهيه و تنظيم: حسینی، سيد حسين، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ١٣٨٦ هـ ش، چاپ چهارم، ص ٤١٨ و ٤١٩.

(٤). الكافی، کلینی، محمد بن يعقوب، دار الکتب الإسلامية، تهران، ١٤٠٧ هـ ق، ج ‏٤، ص ٦٢.

(٤). الكافی، کلینی، محمد بن يعقوب، دار الکتب الإسلامية، تهران، ١٤٠٧ هـ ق، ج ‏٤، ص ٦٢.

(٦). نهج البلاغة، شريف الرضى، محمد بن حسين‏، محقق / مصحح: فيض الإسلام‏، نشر هجرت‏، قم، ١٤١٤ هـ ق، چاپ اول، ص ٥١٢.

(٧). بحارالانوار، همان، ص ٢٥٢.

(٨). یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، همان، ص ٤٢٠.

(٩). من لا يحضره الفقيه، ابن بابويه، محمد بن على‏، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم، ١٤١٣ هـ ق، ج ‏٢، ص ٧٣.

(١٠). برای مثال: (حمزة بن محمد برای امام حسن عکسریعلیه السلام سؤالی بدین مضمون نوشت که چرا خداوند عزوجل روزه را واجب كرده است؟ در جواب آن آمد: تا غني حال گرسنگي را بچشد و به فقير احسان كند)؛ «كَتَبَ حَمْزَةُ بْنُ مُحَمَّدٍ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍعلیه السلام لِمَ فَرَضَ اللَّهُ الصَّوْمَ فَوَرَدَ فِي الْجَوَابِ لِيَجِدَ الْغَنِيُّ مَسَّ الْجُوعِ فَيَمُنَّ عَلَى الْفَقِيرِ». (من لا يحضره الفقيه، همان)؛ (جعفر بن محمد بن حمزه در گفت و گويی گفت: به امام حسن عسکریعلیه السلام نوشتم: چرا خداوند روزه را واجب كرد؟ برايم نوشت: خداوند تعالي روزه را واجب كرد تا غنی حس گرسنگی را بچشد تا بر فقير مهر ورزد)؛ «حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ الْعَلَوِيُّ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ ابْنِ الرِّضَاعلیه السلام أَسْأَلُهُ لِمَا فَرَضَ اللَّهُ تَعَالَى الصَّوْمَ فَكَتَبَ إِلَيَّ فَرَضَ اللَّهُ تَعَالَى الصَّوْمَ لِيَجِدَ الْغَنِيُّ مَسَّ الْجُوعِ لِيَحْنُوَ عَلَى الْفَقِيرِ». (مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، همان، ص ٣١٦).

(١١). وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، محمدبن حسن، مؤسسة آل البيت علیهم السلام‏، قم، ١٤٠٤ هـ ق، ج‏ ٩، ص ٣١.

(١٢). یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، همان، ص ٤٢١.

(١٣). روزه روش نوين براى درمان بيماری ها، ص ٦٥؛ نقل از: یکصد هشتاد پرسش و پاسخ، همان.

(١٤). بحار الانوار، همان، ج ٩٣، ص ٢٥٥.

(١٥). همان، ج ٥٩، ص ٢٩٠.

احکام شرعی

روزه گرفتن با وجود کرونا

با وجود کرونا روزه گرفتن واجب است یا نه؟

در صورتیکه واقعاً روزه گرفتن خوف ضرر داشته باشد (آنهم به تصدیق اطباء حاذق و متدین)، در این صورت میتوانند روزه نگیرند.

روزه فردی که دارای علائم بیماری کرونا است

من تست کرونا دادم و مثبت شده علائم خاصی جز کمی سرفه دارم، ولی مادرم هم سرفههای شدید میکند و از آنجایی که مراقب بنده بوده امکان زیاد مشکوک به کرونا هست، از آنجایی که هزینه این تست تشخیص زیاد کرونا بوده قادر به پرداخت ان نیستیم، الآن مادرم روزه گرفتن بر او واجب است یا نه؟

در صورتیکه واقعاً روزه گرفتن خوف ضرر داشته باشد (آنهم به تصدیق اطباء حاذق و متدین)، در این صورت میتوانند روزه نگیرند.

روزه ی دختران تازه به بلوغ رسیده

وظیفه ی دخترانی که تازه به سن تکلیف رسیده اند اما به علّل ضعف جسمانی توانایی روزه گرفتن را ندارند، چیست؟

دختران با تمام شدن نه سال قمري (٨ سال و ٨ ماه و ٢٥ روز شمسي) بالغ ميشوند، ولي چنانچه قادر بر انجام برخي از تکاليف مثل روزه نباشند، انجام آن براي آنها واجب نيست. و اگر تا ماه رمضان سال بعد قادر بر قضاي آن هم نباشند، قضا نيز ندارد، ولي براي هر روز بايد فقيري را سير کنند.

روزه برای افراد دارای مشاغل سخت

وظیفه ی افرادی که دارای مشاغل سخت هستند مانند نانوا، کشاورز، در مورد روزه چیست؟

سختي کار مجوز افطار روزه نمي گردد و چنانچه بتواند، بايد ساعت کاري خود را تغيير دهد و يا در ماه رمضان کارهاي سبک تري انجام دهد. در غير اين صورت، تنها مجوز افطار اين است که در برخي روزها (مثلا هفته اي ٣-٤ روز) قبل از ظهر به مقدار مسافت شرعي از شهر خارج و در آنجا افطار کند و برگردد و تا ماه رمضان سال آينده قضاي آن را بجا آورد.

عدم لزوم اجازه شوهر و پدر برای روزه رمضان

آیا رضایت پدر یا شوهر برای روزه گرفتن لازم می باشد؟

روزه ماه مبارک رمضان واجب است و در تکاليف واجب، رضايت و عدم رضايت ايشان شرط نيست و فرد بايد طبق تکليف خود عمل کند و روزه بگيرد.

روزه دانشجو

حکم گرفتن روزه ی دانشجویان چیست؟

در صورتي که قصد دارد براي مدت طولاني در آنجا سکونت داشته باشد(مثلا يکسال يا بيشتر)، يا هفته اي حداقل سه روز به مدت دو سال يا بيشتر در آنجا باشد، آنجا در حکم وطن خواهد بود، روزه صحیح است و نيازي به قصد ده روز ندارد ولي اگر آنجا نمي ماند ولي در هفته حداقل سه روز رفت و آمد دارد و اين کار براي مدتي (حداقل دو ماه) ادامه دارد، روزه در آن محل و بين راه صحیح است.

روزه سربازان در محل خدمت

وظیفه ی سربازان در مورد روزه چیست؟

هرگاه قصد اقامت ده روز در آن محل کرده نماز و روزه او تمام است و هرگاه لااقل هفته اي سه روز به مدت حداقل دو ماه، رفت و آمد مي کند باز نماز و روزه او تمام است و اگر در محلي يک سال يا بيشتر بماند يا در مدت حداقل دو ماه و کمتر از دو سال، حداقل سه روز در هفته در جايي بماند در آن محل نيز نماز و روزه تمام است.

روزه در صورت مسافرتِ قبل از ظهر

اگر فرد روزه دار قبل از ظهر سفر نماید، روزه ی او چه حکمی دارد؟

اگر پيش از ظهر مسافرت نمايد روزه ‏اش باطل است، ولى قبل از آن‏كه به حدّ ترخص برسد نمى ‏تواند روزه را افطار كند و اگر پيش از آن افطار كند كفّاره بر او واجب است (منظور از حدّ ترخص جايى است كه صداى اذان شهر را نشنود، يا به جايى برسد كه از نظر مردم شهر پنهان گردد).

روزه در صورت بازگشت به وطن قبل يا بعد از ظهر

اگر مسافر قبل از ظهر به وطن برسد، وظیفه ی او در مورد روزه چیست؟

هرگاه مسافر پيش از ظهر وارد وطن شود، چنانچه كارى كه روزه را باطل مى ‏كند انجام نداده باشد بايد روزه بگيرد و اگر انجام داده بايد بعداً قضا كند و مستحب است باقيمانده آن روز را امساك نمايد، ولى اگر بعد از ظهر وارد شود نمى ‏تواند روزه بگيرد.

روزه در صورت انصراف از قصد ده روز

اگر انسان قبل از اذان ظهر به محلی برسد و قصد ده روز کند ولی بعد از ظهر آن روز مشکلی برایش پیش بیاید که از قصد ده روز برگردد، روزه آن روز چه حکمی دارد؟

در فرض سؤال چنانچه يك نماز چهار ركعتى خوانده باشد روزه‏ اش صحيح است و بايد تا آنجا هست نمازها را تمام بخواند و روزه ماه رمضان را بگيرد امّا اگر نماز چهار ركعتى نخوانده فقط روزه همان روزش صحيح است و نمازها را نيز بايد شكسته بخواند.

Peinevesht:
  
    
TarikheEnteshar: « 1400/02/04 »
CommentList
*TextComment
*PaymentSecurityCode http://makarem.ir
CountBazdid : 3822