قَالَ الصَّادِقُ(عليه السلام): «أرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُؤمِناً وَ إنْ كَانَ مِنْ قَرْنِهِ إلى قَدَمِهِ ذُنُوباً: الصِّدْقُ وَ الْحَيَاءُ وَ حُسْنُ الخُلْقِ وَ الشُّكْرُ»(1)؛

(امام صادق(عليه السلام) فرمودند: چهار چيز است كه اگر در هر كس باشد مؤمن است اگرچه از فرق سر تا پاها غرق در گناه باشد: راستگويى، حيا، حُسن خُلق و شُكر).

شرح حديث:

اين حديث يك معناى ابتدايى دارد كه غير قابل تصوّر است؛ ولى معنايى عند التامّل دارد كه لطيف و دقيق است. معناى ابتدايى آن اين است كه هر گناهى كه شخص مرتكب شود؛ ولى اين چهار صفت را داشته باشد، مؤمن است كه اين معنا، مفهوم و معقول نيست؛ ولى معناى دقيق روايت اين است كه كسى كه آلوده همه گناهان است، اگر اين چهار صفت را پيدا كند، از گناهان ديگر پاك مى‌شود و اين چهار صفت، بسيارى از آن گناهان را از انسان دور مى‌كند.

1. صداقت

اين صفت موجب مى‌شود بسيارى از گناهان مانند كم فروشى، احتكار، تقلّب، دزدى،... از بين برود؛ چرا كه اگر اين گناهان را مرتكب شود، مجبور است براى پوشاندن آن دروغ بگويد. نمونه آن داستان جوانى است كه خدمت پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) آمد و عرض كرد: آلوده [به] جميع گناهان هستم، چه كنم؟ حضرت به او فرمود: فقط دروغ نگو. اين امر باعث شد سراغ هيچ گناهى نرود؛ چون اگر هر گناهى را مرتكب مى‌شد و خدمت پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) مى‌رسيد، مجبور بود براى پوشاندن آن دروغ بگويد.

2. حيا

حيا به معناى «كفّ النفس عن القبيح» است؛ يعنى در مقابل زشتى‌ها رو برگرداند و وقتى كه از قبايح حيا كند، بسيارى از گناهان را ترك مى‌كند.

3. حُسن خُلق

حُسن خُلق عامل شستشوى از گناه است؛ چون انسان بسيارى از گناهان را در حال عصبانيّت انجام مى‌دهد و كسى كه حُسن خُلق دارد، عصبانى نمى‌شود و به همين جهت گناه نمى‌كند.

4. شُكر

معناى شكر اين است كه هر عضوى را در جاى خودش و در راهى كه خدا آن را آفريده استفاده كند و اگر شكر اين نعمت‌ها را به جاى آورد ديگر گناه نمى‌كند.(2)